Pietro Bracci (1700–1773) - mistrz elegancji i teatralnych gestów

Pietro Bracci,  figury Okeanosa i trytonów, Fontana di Trevi

Pietro Bracci, figury Okeanosa i trytonów, Fontana di Trevi

Za życia doceniany i chwalony, w następnej epoce był silnie krytykowany za stylistyczną barwność, dynamikę oraz upodobanie do okazałości. Przedstawiciele wyważonego klasycyzmu ze swoją tendencją do powściągliwości i pewnego emocjonalnego chłodu, których najwybitniejszym przedstawicielem był działający w Rzymie Antonio Canova, zdyskredytowali jego sztukę, uważając ją za dekadencką i napuszoną, a opinia ta przetrwała wieki. Jakby tego było mało, jego syn Virgilio Bracci, który również został rzeźbiarzem, w modnym stylu klasycystycznym wykonał jego popiersie portretowe umieszczone następnie w Panteonie (obecnie w Musei Capitolini). 
Pietro Bracci,  figury Okeanosa i trytonów, Fontana di Trevi
Portret Pietro Bracciego, Museo Accademia Nazionale di San Luca, zdj. Wikipedia, autor Matteo Contessi
Pietro Bracci, pomnik nagrobny kardynała Giuseppe Renato Imperialego, bazylika Sant'Agostino
Pietro Bracci, jeden z aniołów z ołtarza Jana Berchmansa, kościół Sant'Ignazio
Pietro Bracci, pomnik nagrobny papieża Benedykta XIV, bazylika San Pietro in Vaticano
Nagrobek papieża Benedykta XIII, alegoria Religii (po prawej) i figura papieża - Pietro Bracci, bazylika Santa Maria sopra Minerva
Pietro Bracci, Fontana di Trevi, Okeanos
Pietro Bracci, pomnik nagrobny kardynała Carla Leopolda Calcaganiego, bazylika Sant'Andrea delle Fratte
Pietro Bracci, pomnik nagrobny kardynała Pietro Luigi Carafy, kościół Sant'Andrea delle Fratte
Pietro Bracci, posąg św. Wincentego à Paolo, bazylika San Pietro in Vaticano
Pietro Bracci, św. Róża z Limy, kościół Santa Caterina da Siena a Magnanapoli
Pietro Bracci, św. Agnieszka z Montepulciano, kościół Santa Caterina da Siena a Magnanapoli
Pietro Bracci, popiersie papieża Klemensa XII, Galleria Borghese
Pietro Bracci, posąg św. Norberta, bazylika San Pietro in Vaticano
Pietro Bracci, anioł z ołtarza Jana Berchmansa, lewy transept kościoła Sant'Ignazio
Pietro Bracci, pomnik nagrobny Marii Klementyny Sobieskiej, fragment, bazylika San Pietro in Vaticano
Pietro Bracci,  figura papieża Benedykta XIII - nagrobek papieski w bazylice Santa Maria sopra Minerva
Pietro Bracci, alegoria Religii - nagrobek papieża Benedykta XIII, bazylika Santa Maria sopra Minerva
Pietro Bracci, pomnik nagrobny papieża Benedykta XIV, bazylika San Pietro in Vaticano
Pietro Bracci, anioły w ołtarzu Jana Berchmansa, kościół Sant'Ignazio
Pietro Bracci, Anioły wieńczące ołtarz główny w kościele Santissime Stimmate di San Francesco
Pietro Bracci, Anioł przypisywany artyście w loggi bazyliki Santa Maria Maggiore
Pietro Bracci, Anioły przypisywane artyście w loggi bazyliki Santa Maria Maggiore
Pietro Bracci, pomnik nagrobny kardynała Fabrizio Paolucciego, Kościół San Marcello
Za życia doceniany i chwalony, w następnej epoce był silnie krytykowany za stylistyczną barwność, dynamikę oraz upodobanie do okazałości. Przedstawiciele wyważonego klasycyzmu ze swoją tendencją do powściągliwości i pewnego emocjonalnego chłodu, których najwybitniejszym przedstawicielem był działający w Rzymie Antonio Canova, zdyskredytowali jego sztukę, uważając ją za dekadencką i napuszoną, a opinia ta przetrwała wieki. Jakby tego było mało, jego syn Virgilio Bracci, który również został rzeźbiarzem, w modnym stylu klasycystycznym wykonał jego popiersie portretowe umieszczone następnie w Panteonie (obecnie w Musei Capitolini). 
      Pietro Bracci, pomnik nagrobny kardynała
      Giuseppe Renato Imperialego,
      kościół Sant'Agostino

Ten wybitny artysta XVIII wieku, być może największy talent rzeźbiarski w Rzymie tego czasu, był kontynuatorem wielkiej rzymskiej tradycji, której symbolem stał się działający w poprzednim stuleciu Gian Lorenzo Bernini. Niejedynym zresztą, bowiem mistrz ten wyrył na następnych pokoleniach rzeźbiarzy piętno swego geniuszu tak wielkie, że trudno się było od niego uwolnić. Ale nie jest to jedyny powód, dla którego wykształcony Europejczyk bez wahania wymienia artystów rzymskich XVII stulecia, ma natomiast problem, aby przywołać choćby jednego XVIII-wiecznego. Dlaczego? Czyżby Rzym właśnie wtedy przestał być artystycznym centrum Europy, czyżby jego wielki czas przeminął, a wraz z nim zainteresowanie włoską sztuką? W dużej mierze tak, choć nadal przybywano tu, aby podpatrzyć trendy, uczyć się malować i rzeźbić jak włoscy artyści, a w stolicach europejskich potęg – Francji, Prus, Rosji – wciąż z wielką uwagą śledzono to, co powstawało w Wiecznym Mieście.

Pietro urodził się w Rzymie w rodzinie grawera i uzyskał zaskakująco szerokie jak na artystę wykształcenie, również w dziedzinie filozofii. Jego nauczycielem był ceniony rzeźbiarz – Camillo Rusconi, propagator stylu Berniniego. Bracci przejął tym samym wrażliwość na ekspresję i psychologiczny wyraz rzeźb, wprowadzając jednak typowe dla XVIII-wiecznej sztuki elementy elegancji i pewnej salonowej wręcz wymyślności, nie zapominając przy tym o teatralizacji gestów swych figur. Jego prace charakteryzuje też dokładność i staranność wykonania.

      Pietro Bracci, jeden z aniołów z
      ołtarza Jana Berchmansa,
      kościół Sant'Ignazio

Znany jest głównie z monumentalnej figury sześciometrowego Okeanosa dosiadającego rydwanu w formie muszli, ciągniętego przez dwa uskrzydlone konie (z ogonami ryb), które flankują dwa trytony. Stanowi ona centralny punkt wielkiego założenia o ściśle dekoracyjnej funkcji, które do dziś jest jedną z największych atrakcji Rzymu (Fontana di Trevi). Rzeźba ta wykonana została przez Bracciego po tym, jak jej projektant (Giovanni Battista Maini) zmarł przed jej ukończeniem. Z kolei po śmierci Niccolò Salviego, autora całej koncepcji fontanny, dokończył również jego dzieło. Niewątpliwie fontanna di Trevi jest najbardziej rozpoznawalnym, sztandarowym wręcz dziełem Bracciego, w którym doskonale sprostał powierzonemu mu przez papieża Klemensa XII zadaniu – stworzenia fontanny, jakiej w Rzymie nikt wcześniej nie widział, choć jak wiemy, powstało ich w XVII wieku kilka i to wspaniałych. 

 

Najpełniejszy jednak wyraz swego talentu i umiejętności dał Bracci w czterech pomnikach nagrobnych. Tym bodaj najciekawszym i najpiękniejszym jest nagrobek potomkini polskiego króla, Marii Klementyny Sobieskiej, w bazylice św. Piotra (San Pietro in Vaticano) – udało się w nim rzeźbiarzowi osiągnąć harmonię między różnymi rodzajami i barwami zastosowanych materiałów. Niemniej najbardziej nobilitującą pracą był wykonany również w bazylice watykańskiej nagrobek papieża Benedykta XIV. Bracci był, jak głosi widniejący tam napis, nie tylko jego wykonawcą, ale i pomysłodawcą pomnika, choć, jak się wydaje, nie w pełni.

Pod  koniec życia rzeźbiarz wykonał jeszcze figury dwóch aniołów dekorujące ołtarz Jana Berchmansa w kościele Sant’Ignazio, które wyraźnie ożywiły dość sztywną marmurową grupę swego kolegi po fachu, Filippo della Valle.

    Pietro Bracci, nagrobek
    kardynała Fabrizo  Paolucciego,
    kościół San Marcello

 

Najciekawsze prace Pietro Bracciego:

  • Marmurowy relief Św. Andrzej Corsini myjący stopy biedakom (1732) w kaplicy Corsinich w bazylice św. Jana na Lateranie (San Giovanni in Laterano)
  • Pomnik nagrobny Marii Klementyny Sobieskiej (1742) w bazylice San Pietro in Vaticano 
  • Pomnik nagrobny papieża Benedykta XIV (1769) w bazylice San Pietro in Vaticano – koncepcja, figura stojącego papieża i jednej z alegorii (Mądrości)
  • Alegoria Religii i postać papieża – pomnik nagrobny papieża Benedykta XIII (1734) w kościele Santa Maria sopra Minerva
  • Pomnik nagrobny kardynała Giuseppe Renato Imperialego (1741) w kościele Sant’Agostino 
  • Posąg Okeanosa i trytonów - Fontana di Trevi (1762) 
  • Pomnik nagrobny kardynała Fabrizio Paolucciego (1725) w kościele San Marcello
  • Pomnik nagrobny kardynała Carla Leopolda Calcagniniego (1748) i pomnik nagrobny kardynała Pietro Luigi Carafy (1759) w kościele Sant’Andrea delle Fratte 
  • Trzy monumentalne figury świętych Wincentego à Paolo, Hieronima Emiliani i  Norberta w bazylice San Pietro in Vaticano
  • Marmurowe reliefy (święte Róża z Limy i Agnieszka z Montepulciano) w prezbiterium kościoła Santa Caterina a Magnanapoli