Popiersie papieża Innocentego X, Alessandro Algardi, Galleria Doria Pamphilj
Fontana dei Quattro Fiumi, rycina - Giovanni Battista Falda, II poł. XVII w.
Papież Innocenty X oglądający fontannę na Piazza Navona, ok. 1651, Museo di Roma, Palazzo Braschi
Fontanna zdobiąca jeden z największych placów rzymskich – Piazza Navona, przedstawia personifikację czterech rzek znanych w tym czasie kontynentów. Ideę takiego pomnika zaczerpnął Gian Lorenzo Bernini od swego konkurenta Francesco Borrominiego, ale znakomity pomysł zwieńczenia grupy rzeźbiarskiej obeliskiem wydającym się wyrastać z wydrążonej skały należał do niego. Była to spektakularna wizja godna wielkiego inżynierskiego talentu, która wzbudziła też powszechny zachwyt oglądających.
Fontanna zdobiąca jeden z największych placów rzymskich – Piazza Navona, przedstawia personifikację czterech rzek znanych w tym czasie kontynentów. Ideę takiego pomnika zaczerpnął Gian Lorenzo Bernini od swego konkurenta Francesco Borrominiego, ale znakomity pomysł zwieńczenia grupy rzeźbiarskiej obeliskiem wydającym się wyrastać z wydrążonej skały należał do niego. Była to spektakularna wizja godna wielkiego inżynierskiego talentu, która wzbudziła też powszechny zachwyt oglądających.
Egipski obelisk wieńczący fontannę Quattro Fiumi, projekt Gian Lorenzo Bernini
Pracę nad projektem jednej z najbardziej spektakularnych fontann, nie tylko w Rzymie, ale w całej Europie, powierzono Berniniemu, najznakomitszemu artyście tamtych czasów, pomimo że papieżInnocenty X, zleceniodawca obiektu, nie darzył go sympatią. Jako faworytowi swego poprzednika, papieżaUrbana VIIIpochodzącego z rywalizującego z rodem Pamphilj roduBarberinich, nie miał do niego zaufania. Ponoć do projektu Berniniego przekonała Innocentego jego sławna i wpływowa bratowa,Olimpia Maidalchini, po tym jak w rozpisanym konkursie na fontannę artysta ten pokazał model odlany nie w wosku, jak to było przewidziane, lecz w srebrze. To ponoć przełamało lody pomiędzy twórcą a mecenasem, choć generalnie za pontyfikatu Innocentego Bernini mógł czuć się odsunięty i pomijany.
Napis na bazie obelisku (obelisk Agonalis) informuje, iż był on łupem wojennym, przywiezionym z Egiptu przez cesarzaKarakallę, co jednak mija się z prawdą. Został wykonany na wzór egipskich obelisków w czasach cesarzaDomicjana, a być może jeszcze wcześniej – za cesarza Kaliguli, i ustawiony przed świątynią Izydy i Serapisa. W IV stuleciu został jednak przeniesiony do cesarskiego kompleksu (willa Maksencjusza) przy via Appia i ustawiony na spinie zbudowanego tam hipodromu przez cesarza Maksencjusza. I dopiero z tego miejsca, i jedynie w jednej czwartej swojej wielkości, powędrował za sprawą papieża Innocentego X w 1649 roku na Piazza Navona. Papież też zrezygnował z tradycji zdobienia jego iglicy krzyżem. Na tym miejscu znalazła się gołębica z gałązką oliwną. Tych wszystkich, którzy dostrzegliby w tym symbol pokoju, należy jednak rozczarować. Jest to element herbu rodu Pamphilj, z którego Innocenty X się wywodził.
Obeliski już od czasów antycznych były powszechnie kojarzone ze słonecznym płomieniem i boską emanacją, a ten tu, w połączeniu z herbem Pamphilj i papieskimi insygniami, jawił się jako jednoznaczny symbol władzy papieży z nadania boskiego. Fontanna stanowić miała przeto nie tylko dominujący punkt placu, symbol znaczenia i potęgi rodu, ale zawierała też jasny przekaz: oto władza papieża jest niepodważalna i rozciąga się na wszystkie kontynenty. Przekaz ten był szczególnie ważny w momencie, gdy biskup Rzymu został postawiony przed faktem dokonanym – lwia część Europy w wyniku pokoju westfalskiego (1648) znalazła się w strefie oddziaływania protestantyzmu.
Fontana dei Quattro Fiumi, fragment
Wykonawcami rzeźb byli czterej artyści, o czym często się zapomina, sądząc, że posągi również są dziełem Berniniego. Autorem personifikacji Dunaju, czyli muskularnego mężczyzny podtrzymującego herb rodu Pamphilj z symbolami władzy papieskiej, był Antonio Raggi. Nil – postać w towarzystwie lwa, zasłaniającą twarz,co miało nawiązywać do tajemnicy tej rzeki, której źródło nie było jeszcze odkryte, stworzyłCosimo Fancelliwespół ze swoim bratem (Giacomo Antonio Fancelli). Postać z wiosłem, wężem i palmą – personifikacja Gangesu, znanego z rzecznej komunikacji, wykonana została przez Claude’a Poussina. Wreszcie czwartą postać, wyobrażenie południowoamerykańskiej La Platy, na której bogactwo wskazuje torba z wysypującymi się monetami, wyrzeźbił Francesco Baratta. Wszyscy oni byli znakomitymi rzeźbiarzami, a ich prace zdobią rzymskie kościoły, skwery czy pałace. I to oni, na równi z Berninim czy też innym znaczącym rzeźbiarzem tamtego czasu –Alessandro Algardim, nadali Wiecznemu Miastu jego niepowtarzalne barokowe oblicze.
Lud Rzymu po swojemu widział papieskie ambicje i z przekąsem interpretował budowlane poczynania Innocentego w paszkwilach. Społeczne niezadowolenie wywołał podniesiony dla ich finansowania podatek od mięsa i soli. Prawdziwa krytyka dotknęła papieża i jego bratową w latach 1648–1649, gdy w Rzymie brakowało jedzenia, a nawet panował głód. Wówczas pojawiły się hasła: „My nie chcemy obelisków ani fontann, ale chleba, chleba, chleba”.
Cosimo Fancelli (1618–1688), wielki, acz drugorzędny mistrz rzymskiego baroku
Szanowny użytkowniku!
Zgodnie z art. 13 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO), informujemy, że Administratorem Pani/Pana danych osobowych jest firma: Econ-sk GmbH, Billbrookdeich 103, 22113 Hamburg, Niemcy
Przetwarzanie Pani/Pana danych osobowych będzie się odbywać na podstawie art. 6 RODO i w celu marketingowym Administrator powołuje się na prawnie uzasadniony interes, którym jest zbieranie danych statystycznych i analizowanie ruchu na stronie internetowej. Podanie danych osobowych na stronie internetowej http://roma-nonpertutti.com/ jest dobrowolne.