Kościół Santa Maria di Loreto – z wizytą u pięknych męczenniczek

Santa Maria di Loreto, latarnia wieńcząca kopułę

Santa Maria di Loreto, latarnia wieńcząca kopułę

Niegdyś w miejscu obecnego kościoła stała mała kaplica poświęcona Madonnie z Loreto, którą opiekowało się Bractwo Piekarzy. U zarania XVI wieku bractwo uznało kaplicę za zbyt małą i zdecydowało się na budowę kościoła. Rozpoczęto ją w 1506 roku, a projekt powierzono renomowanemu architektowi Antonio da Sangallo (Młodszemu). Jego nowatorska wizja nie znalazła jednak początkowo uznania fundatorów. Krytykowano przede wszystkim kwadratowy kształt bryły, przypominającej skrzynię. Dziś sama budowla nie jest dla nas tak ekscytująca, jak znajdujące się w jej wnętrzu rzeźby – piękne przykłady sztuki doby baroku.

Santa Maria di Loreto, latarnia wieńcząca kopułę
Santa Maria di Loreto
Santa Maria di Loreto, wejście główne od strony Forum Trajana
Santa Maria di Loreto, ołtarz główny - Madonna ze św. Sebastianem i św. Rochem, barokowe rzeźby po bokach
Santa Maria di Loreto, Narodziny Marii, Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino)
Santa Maria di Loreto, Zaśnięcie Marii, Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino)
Santa Maria di Loreto, prezbiterium - św. Cecylia - Giuliano Finelli, św. Agnieszka - Pompeo Ferrucci (po prawej)
Santa Maria di Loreto, figura anioła w prezbiterium, Stefano Maderno
Santa Maria di Loreto, kopuła, dekoracja z XIX w.
Santa Maria di Loreto, kaplica św. Katarzyny Aleksandryjskiej
Santa Maria di Loreto, kaplica Trzech Króli, Adoracja Dzieciątka przez Trzech Króli - Pomarancio
Santa Maria di Loreto, kaplica Krucyfiksu
Santa Maria di Loreto, w tle kościół Santissimo Nome di Maria
Santa Maria di Loreto widziany od strony Forum Trajana
Santa Maria di Loreto,  anioł w absydzie kościoła, Stefano Maderno
Santa Maria di Loreto, prezbiterium - św. Flawia, Domenico de Rossi
Santa Maria di Loreto, wnętrze
Santa Maria di Loreto widziany od tyłu
Santa Maria di Loreto (po lewej) i kościół Santissimo Nome di Maria (po prawej), widok z tarasu Ołtarza Ojczyzny

Niegdyś w miejscu obecnego kościoła stała mała kaplica poświęcona Madonnie z Loreto, którą opiekowało się Bractwo Piekarzy. U zarania XVI wieku bractwo uznało kaplicę za zbyt małą i zdecydowało się na budowę kościoła. Rozpoczęto ją w 1506 roku, a projekt powierzono renomowanemu architektowi Antonio da Sangallo (Młodszemu). Jego nowatorska wizja nie znalazła jednak początkowo uznania fundatorów. Krytykowano przede wszystkim kwadratowy kształt bryły, przypominającej skrzynię. Dziś sama budowla nie jest dla nas tak ekscytująca, jak znajdujące się w jej wnętrzu rzeźby – piękne przykłady sztuki doby baroku.

      Kościół Santa Maria di Loreto, prezbiterium -
      św. Cecylia - Giuliano Finelli, św. Agnieszka -
      Pompeo Ferrucci (po prawej)

Prace nad świątynią ciągnęły się całe stulecie. Ukończone je w 1596 roku, wieńcząc budowlę kopułą i latarnią. Widoczne trzy strony kościoła zdobione są w prawie identyczny sposób pilastrami i trójkątnymi, jakby otwartymi przyczółkami. Do świątyni prowadziły też początkowo aż trzy wejścia poprzedzone schodami. W tympanonie jednego z nich zobaczymy małą rzeźbę wykonaną przez Andreę Sansovino, ukazującą Madonnę z Dzieciątkiem i domem z Loreto, która stanowi nawiązanie do cudu, jaki miał się wydarzyć w tejże miejscowości. Ale prawdziwą ozdobą kościoła jest w pełni udana ośmioboczna kopuła osadzona na wysokim tamburze. Jej dodatkową dekoracją jest fantazyjna latarnia znana jako gabbia dei grilli (klatka na świerszcze), na dekorację której składają się kapitele z wizerunkami ludzkich twarzy i płonące pochodnie. Zarówno ona, jak i kopuła zaprojektowane zostały przez ucznia boskiego Michała Anioła (Michelangelo Buonarrotiego) – Giacomo del Ducę w 1582 roku, stając się ważną inspiracją dla kolejnych pokoleń architektów, także dla Francesco Borrominiego. Nawet jeśli latarnia ta nie jest najlepszym w Rzymie tego typu obiektem, zapewne należy do najbardziej ozdobnych. Mniej udana wydaje się należąca do kościoła dzwonnica, usytuowana pomiędzy jedną z fasad a przynależnym do świątyni budynkiem Bractwa Piekarzy, wzniesionym dopiero w XIX wieku.

Następne stulecie (XVII wiek) przyniosło wyposażenie wnętrza, które jednak w drugiej połowie XIX wieku poddano gruntownej modernizacji. Kościół ma cztery półokrągłe kaplice i prezbiterium zakończone absydą. Najciekawiej przedstawia się przestrzeń prezbiterium, dodatkowo oświetlonego przez małą latarnię w jego sklepieniu. Obraz ołtarzowy z początku XVI wieku przedstawia Madonnę z Loreto w towarzystwie św. Sebastiana i św. Rocha. Po obu jego stronach widnieją bardzo ciekawe płótna cenionego malarza pierwszej połowy XVII stulecia – Cavaliere d’Arpino (Giuseppe Cesari): Narodziny i Zaśnięcie Marii (1630).  Bogato zdobione marmurami ściany uzupełniają posągi – dwa anioły najbardziej oddalone od ołtarza to prace Stefana Maderno, tego samego, który wyrzeźbił słynny posąg martwej św. Cecylii w kościele Santa Cecylia na Zatybrzu (Trastevere). Pozostałe przedstawiają święte dziewice, a ich autorami byli uznani barokowi rzeźbiarze – Giuliano Finelli (św. Cecylia), Pompeo Ferruci (św. Agnieszka), François Duquesnoy (św. Zuzanna) i Domenico de Rossi (św. Flawia). Od prezbiterium odchodzi dodana współcześnie mała kaplica poświęcona Madonnie z Loreto. 

Wnętrze ośmiobocznej kopuły nakrywającej całą przestrzeń kościoła, wypełniają przedstawienia proroków, sybilli, świętych i towarzyszących im aniołów. Powstały one w XIX wieku.

      Santa Maria di Loreto, kaplica Trzech Króli,
      Adoracja Dzieciątka przez Trzech Króli -
      Pomarancio

Oprócz najcenniejszych artystycznie, wymienionych już obiektów w prezbiterium nie znajdziemy w kościele zbyt wiele interesujących dzieł sztuki.. Oto niektóre z nich:

  • Kaplica św. Katarzyny Aleksandryjskiej (pierwsza po prawej) – znajdują się w niej mozaiki z końca XVI wieku, dzieło Paolo Rossettiego.
  • Kaplica Trzech Króli (druga z prawej) – zdobiona jest głównie dekoracjami popularnego freskanta końca XVI wieku,  Pomarancia (Nicolo Circignani). W głównym ołtarzu znajduje się scena Adoracji Dzieciątka przez Trzech Króli  (1586).  Po jej obydwu stronach, na zewnętrznych ścianach pilastrów, dojrzymy natomiast podobizny fundatorów kaplicy – państwa Marzetti, oczekujących niejako na modlitewne wsparcie przybywających do kościoła wiernych.
  • Kaplica Krucyfiksu (druga po lewej) – znajdujący się tam XVI-wieczny drewniany krzyż obudowany został w fantazyjny sposób panelem, w którym przechowywane są relikwie świętych.

Kościół ten na ogół jest pomijany w spacerach po Rzymie i zmęczeni natłokiem wrażeń turyści zaglądają tu z rzadka, choć znajduje się on w samym sercu miasta, nieopodal Forum Trajana. Towarzyszy mu inna, prawie bliźniacza świątynia, usytuowana  nieopodal – Santissimo Nome di Maria al Foro Traiano.