Papież Klemens IX (1600–1669) – oddany Bogu librecista i humanista

Medal srebrny ukazujący portret papieża Klemensa IX, 1669 r.

Medal srebrny ukazujący portret papieża Klemensa IX, 1669 r.

Jego dewiza brzmiała: „Wyrozumiały dla innych, ale nie dla siebie”. I należy przyznać, że w czasie swego ponad dwuletniego pontyfikatu Klemens IX sprostał temu wyzwaniu. Otaczał osobistą opieką i miłosierdziem chorych i biednych, przynosząc im dobre słowo, błogosławieństwo, komunię, a nawet zupę (Ospedale di San Spirito). Zyskał tym miłość rzymskiego ludu, który po śmierci swego papieża tłumnie nawiedzał jego grób i oddawał mu cześć należną świętemu.

Medal srebrny ukazujący portret papieża Klemensa IX, 1669 r.
Medal srebrny ukazujący most S.Angelo - dzieło papieża Klemensa IX,1669 r.
Nagrobek papieża Klemensa IX, fragment, bazylika Santa Maria Maggiore
Nagrobek papieża Klemensa IX, bazylika Santa Maria Maggiore
Papież Klemens IX, Baciccio, Palazzo Chigi, Ariccia, zdj. Wikipedia
Portret papieża Klemensa IX, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Palazzo Barberini

Jego dewiza brzmiała: „Wyrozumiały dla innych, ale nie dla siebie”. I należy przyznać, że w czasie swego ponad dwuletniego pontyfikatu Klemens IX sprostał temu wyzwaniu. Otaczał osobistą opieką i miłosierdziem chorych i biednych, przynosząc im dobre słowo, błogosławieństwo, komunię, a nawet zupę (Ospedale di San Spirito). Zyskał tym miłość rzymskiego ludu, który po śmierci swego papieża tłumnie nawiedzał jego grób i oddawał mu cześć należną świętemu.

Zanim wstąpił na stolec Piotrowy, Giulio Rospigliosi wykazywał zainteresowania humanistyczne. Pisał wiersze i libretta do utworów muzycznych o charakterze komicznym (opera buffa), ale też moralno-sakralnym, łączących partie recytatywu z muzyką i teatrem, chórem i scenami zbiorowymi, przyczyniając się tym do rozwoju muzyki operowej tego czasu. Jako protegowany rodu Barberini napisał między rokiem 1631 a 1643 kilka librett operowych, z których najsłynniejsze są dramat muzyczny Sant’Alessio (1631) i opera komiczna Chi soffre, speri (1639). Specjalnymi względami darzył kastratów, dla nich tworzył swe utwory i im też – już jako papież – powierzał misje dyplomatyczne i polityczne.

Był też miłośnikiem sztuk plastycznych, o czym mogą świadczyć jego fundacje, choć nie były tak spektakularne, jak te poczynione przez jego poprzednika, Aleksandra VII, który z tego powodu pozostawił po sobie całkowicie pusty papieski skarbiec. Klemens IX dokończył rozpoczętą przez Aleksandra dekorację kolumnady na Placu św. Piotra (figury świętych), ale jego główną fundacją było wzbogacenie mostu Sant’Angelo wspaniałymi posągami aniołów trzymających symbole męki Chrystusa. Obie te realizacje były dziełem Gian Lorenza Berniniego. I o ile pierwsze figury, zdobiące monumentalną kolumnadę, dowodziły wielkości Kościoła, o tyle droga krzyżowa na moście św. Anioła miała przywrócić ducha religijnej żarliwości, którą propagował Klemens IX, a która straciła na popularności w poprzedzających go stuleciach.

Wybrany został na papieża dopiero w osiemnastym dniu konklawe, jako kandydat godzący dwie zwalczające się frakcje: profrancuską i prohiszpańską. Z nepotami Aleksandra VII i przedstawicielami Kurii, wybranymi przed swego poprzednika, żył w zgodzie. Nie obronił się jednak przed pokusą nepotyzmu, a jego krewni, wywodzący się, tak jak i on, ze znanego lombardzkiego rodu Rospigliosi, objęli w trakcie jego pontyfikatu kilka znaczących stanowisk w Państwie Kościelnym, choć nigdy nie uzyskali rangi nepotów poprzednich papieży.

Klemens IX zmarł na skutek ataku apopleksji i został pochowany w bazylice San Pietro in Vaticano. Do historii przeszedł jako człowiek o nieskazitelnym charakterze, skromny i miłosierny, co nieczęsto charakteryzowało papieży tamtych czasów. Później (1675) jego szczątki przeniesiono do bazyliki Santa Maria Maggiore, której przed objęciem tronu Piotrowego był kardynałem tytularnym i gdzie pragnął zostać pochowany. Tam też, tuż za wejściem, znajduje się jego skromny jak na tamte czasy pomnik nagrobny wykonany przez Carla Rainaldiego w 1671 roku.