Łuk Janusa – tajemniczy obiekt o czterech fasadach

Łuk Janusa

Łuk Janusa

Ten w pełni oryginalny łuk zbudowany na planie kwadratu do dziś rozpala umysły badaczy, debatujących, komu lub czemu był poświęcony. Jego potoczna, istniejąca najpewniej od czasów renesansu nazwa wiąże go z popularnym w Rzymie bogiem o czterech twarzach, Janusem – patronem drzwi, bram i mostów, ale też duchem opiekuńczym przejść i wszelkiego początku.

Łuk Janusa
Łuk Janusa widziany od strony Tybru
Łuk Janusa, w tle kościół San Giorgio in Velabro
Łuk Janusa, w tle łuk Srebrników i kampanila kościoła San Giorgio in Velabro
Łuk Janusa od strony kościoła San Giorgio in Velabro, w tle świątynia Portunusa
Łuk Janusa, rycina Piranesiego, XVIII w., zdj. Wikipedia
Łuk Janusa, w tle kościół San Giorgio in Velabro
Łuk Janusa
Łuk Janusa
Łuk Janusa
Łuk Janusa
Łuk Janusa

Ten w pełni oryginalny łuk zbudowany na planie kwadratu do dziś rozpala umysły badaczy, debatujących, komu lub czemu był poświęcony. Jego potoczna, istniejąca najpewniej od czasów renesansu nazwa wiąże go z popularnym w Rzymie bogiem o czterech twarzach, Janusem – patronem drzwi, bram i mostów, ale też duchem opiekuńczym przejść i wszelkiego początku.

      Łuk Janusa

Łuk znajdował się pierwotnie we wschodniej części Forum Boarium, bezpośrednio nad jedną z odnóg dawnego kanału ściegowego Cloaca Maxima, mającego swe ujście w przepływającym nieopodal Tybrze. Dzisiaj usytuowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła San Giorgio in Velabro.  Powstał w połowie IV wieku i jest łukiem czwór bramnym (Quadrifrons), co oznacza, że posiada cztery identyczne fasady o półkolistych arkadach. We wnętrzu sklepiony jest krzyżowo-żebrowo. Natomiast jego zbudowane z cegieł i betonu, obłożone marmurem ściany pochodzą z różnych starszych budowli, które pozyskano w trakcie jego budowy. Dekoracja fasad składa się z płyt i dekoracyjnych nisz (po 12 z każdej strony), w których znajdowały się zapewne figury bóstw opiekuńczych.  Zachowały się jedynie te zdobiące cztery zworniki łuku – z całą pewnością przedstawiają dwie ważne rzymskie boginie – Romę i Minerwę oraz prawdopodobnie Junonę i Ceres.

Być może był to łuk triumfalny, o czym zdaje się świadczyć zachowana inskrypcja z 357 roku (Arcus Divi Constantini). Donosi ona być może o fundacji, jaka dokonała się w czasie pobytu cesarza Konstancjusza II, syna Konstantyna Wielkiego, w Rzymie (w tym czasie siedziba cesarstwa znajdowała się w Konstantynopolu) i upamiętniać miała boskiego Konstantyna – ojca fundatora.

      Łuk Janusa, rycina Piranesiego, XVIII w., zdj. Wikipedia

Łuk stanął na skrzyżowaniu przebiegających tędy ważnych arterii komunikacyjnych i niektórzy badacze skłaniają się do hipotezy, że jego nazwa wywodzi się nie od Janusa, ale od łacińskiego słowa ianus oznaczającego zadaszone pomieszczenie, a sam łuk był czymś w rodzaju kantoru dla działających w tym miejscu bankierów i handlarzy.

W okresie średniowiecza łuk zabudowano i podwyższono, tworząc z niego warownię dla rodu Frangipani. Jeszcze na rycinach Giovanniego Battisty Piranesiego z XVIII wieku widzimy wieńczącą go wysoką attykę, którą zdemontowano w 1830 roku w przekonaniu, że pochodzi z czasów średniowiecza. Jej części, jak i inskrypcja informująca o fundacji Konstancjusza znajdują się w kościele San Giorgio in Velabro.