Giuseppe Cesari (1568–1640) – ongiś rozchwytywany, dziś zapomniany ulubieniec papieży

Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), fresk Bitwa Rzymian z mieszkańcami Veii i Fidenae (fragment), Sala degli Orazi e Curiazi, Musei Capitolini

Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), fresk Bitwa Rzymian z mieszkańcami Veii i Fidenae (fragment), Sala degli Orazi e Curiazi, Musei Capitolini

Giuseppe Cesari (zwany Cavalier D'Arpino) pracował dla dziesięciu papieży. Jego idealizująca sztuka wydawała się doskonale wpisywać w ówczesne zapotrzebowanie na malarstwo religijne o podniosłym charakterze i manierystycznym stylu. Do jego liczącej się i popularnej pracowni ściągali pod koniec XVI wieku młodzi adepci sztuki, w tym poszukujący pracy Caravaggio. Jego cieszące się popularnością malarstwo zapewniło Cesariemu nie tylko nobilitację z rąk papieża, ale też pokaźny majątek, nieporównywalny z tym, do którego dochodzili jego koledzy po fachu.

Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), fresk Bitwa Rzymian z mieszkańcami Veii i Fidenae (fragment), Sala degli Orazi e Curiazi, Musei Capitolini
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), Autoportret, Accademia Nazionale di San Luca
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), Koronacja Marii, kościół Santa Maria in Vallicella
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), Diana na łowach, Musei Capitolini - Pinacoteca Capitolina
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), Porwanie Europy, ok. 1606, Accademia Nazionale di San Luca
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), Perseusz i Andromeda, Accademia Nazionale di San Luca
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), krużganki kościoła Sant'Onofrio
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), fresk Bitwa Rzymian z mieszkańcami Veii i Fidenae (fragment), Sala degli Orazi e Curiazi, Musei Capitolini
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), Sala degli Orazi e Curiazi, Walka Horacjuszy z Kuracjuszami, fragment, Musei Capitolini
Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), Sala degli Orazi e Curiazi, fragment, Musei Capitolini

Giuseppe Cesari (zwany Cavalier D'Arpino) pracował dla dziesięciu papieży. Jego idealizująca sztuka wydawała się doskonale wpisywać w ówczesne zapotrzebowanie na malarstwo religijne o podniosłym charakterze i manierystycznym stylu. Do jego liczącej się i popularnej pracowni ściągali pod koniec XVI wieku młodzi adepci sztuki, w tym poszukujący pracy Caravaggio. Jego cieszące się popularnością malarstwo zapewniło Cesariemu nie tylko nobilitację z rąk papieża, ale też pokaźny majątek, nieporównywalny z tym, do którego dochodzili jego koledzy po fachu.

Ten mało dziś znany artysta na początku XVII wieku uchodził za największego i najznakomitszego malarza rzymskiego. Uważano go za cudowne dziecko, które w wieku trzynastu lat samodzielnie wykonywało malarskie zlecenia. Był przy tym, jak twierdzili współcześni, „bystry, dowcipny i o szerokich horyzontach”, a papież Grzegorz XIII tak zafascynował się jego sztuką, że wyznaczył mu nawet miesięczną pensję. Był też ulubieńcem papieża Klemensa VIII, który powierzył mu prestiżowe zadanie wykonania dekoracji transeptu bazyliki św. Jana na Lateranie (San Giovanni in Laterano).

W 1604 roku malarz zakupił pałac przy via del Corso, w którym za 3 tysiące skudów urządził teatr i rozpoczął prawdziwie wystawne życie. Jak ono wyglądało, opisuje, nie bez zazdrości, inny malarz Tommaso d’Alessandri: „Konie w stajniach, służący mężczyźni i kobiety odziani w bogate stroje z pięknych materiałów, on zaś na szyi nosi wspaniały łańcuch, a na muskularnym palcu emaliowane pierścienie z pięknie wprawionymi diamentami (...) duże guziki, koronkowe kołnierze i wspaniałe klejnoty (...) stoły zastawione wszelkimi pięknymi darami bożymi”. Nic dziwnego, że zainteresowali się nim poborcy podatkowi. Szczęśliwa passa Cavaliere d’Arpino, bo tak zwano malarza, zakończyła się za pontyfikatu papieża Pawła V, kiedy to oskarżony o nadużycia finansowe zmuszony był oddać swoją kolekcję sztuki. Przypadła ona wówczas siostrzeńcowi papieża, znanemu kolekcjonerowi sztuki – Scipione Borghese.

      Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), fresk Bitwa Rzymian
      z mieszkańcami Veii i Fidenae (fragment), Sala degli
      Orazi e Curiazi, Musei Capitolini

Malarz spoczął w reprezentacyjnym grobowcu (z popiersiem) w przejściu do zakrystii bazyliki laterańskiej.

Oto niektóre z wielu prac Cavalier d’Arpino znajdujących się w rzymskich kościołach i galeriach:

  • Historia św. Szczepana w kościele San Silvestro al Quirinale
  • Freski w kaplicy Olgiatich w kościele Santa Prassede
  • Freski (1600) w transepcie bazyliki San Giovanni in Laterano
  • Freski w kaplicy Paolińskiej (Cappella Paolina) (1600) w kościele Santa Maria Maggiore 
  • Freski w kaplicy Contarellich w kościele San Luigi dei Francesi 
  • Freski w lunetach krużganków klasztoru kościoła Sant'Onofrio – historia św. Onufrego
  • Dwa obrazy (Narodziny Marii i Zaśnięcie Marii) w prezbiterium kościoła Santa Maria di Loreto
  • Koronacja Marii (1617) w transepcie kościoła Santa Maria in Vallicella 
  • Męczeństwo Chrystusa w zakrystii kościoła San Carlo ai Catinari 

      Giuseppe Cesari (Cavalier d'Arpino), dekoracje malarskie,
      prezbiterium kościoła Santa Maria di Loreto

Galleria Borghese

  • Pojmanie Chrystusa (1597)
  • Ucieczka do Egiptu (1595) 
  • Porwanie Europy (1593)

Galleria Nazionale d’Arte Antica – Palazzo Corsini

  • Wskrzeszenie Łazarza (1592)

Musei Capitolini  (Muzea Kapitolińskie)

  • Freski w Pałacu Konserwatorów – sceny z historii Rzymu (efekt prawie 40 lat pracy) 
  • Diana na łowach (1601–1603) 

Accademia di San Luca

  • Porwanie Europy (1606)
  • Perseusz i Andromeda