Papież Hilary (?–468) – szczodry darczyńca i obrońca ortodoksji

Baptysterium San Giovanni in Laterano, budowla z V w., po lewej dobudowana przez Hilarego kaplica św. Jana Ewangelisty

Baptysterium San Giovanni in Laterano, budowla z V w., po lewej dobudowana przez Hilarego kaplica św. Jana Ewangelisty

Doniosłym aktem, ważnym dla centralizacji władzy Kościoła na Zachodzie, był wydany przez papieża, nałożony na biskupów zakaz, zabraniający im dziedziczenia tego urzędu i naznaczania swoich następców. Hilary zdecydowanie podkreślał też, podobnie jak jego poprzednik Leon I, niezrozumiały dla innych siedzib biskupich, a przede wszystkim tego w Konstantynopolu, prymat Rzymu nad światem chrześcijańskim. Przejawem tej dominacji miały być również bogato wyposażone rzymskie świątynie, ściągające coraz większą ilość wiernych. W Liber Pontificalis znajdziemy informacje o szczodrości papieża dla ówczesnych kościołów, które wyposażał w kosztowne dary, zarówno naczynia i szaty liturgiczne, jak i różnego typu dekoracje i obiekty kultu.

Baptysterium San Giovanni in Laterano, budowla z V w., po lewej dobudowana przez Hilarego kaplica św. Jana Ewangelisty
Baptysterium San Giovanni in Laterano, kaplica św. Jana Chrzciciela z V w., zmodernizowana w XVIII w.
Baptysterium San Giovanni in Laterano, kaplica św. Jana Ewangelisty - w nadprożu napis dedykacyjny papieża Hilarego
Papież Hilary, rycina z Le vite dei pontifici, 1710, Bartolomeo Platina
Baptysterium San Giovanni in Laterano, kaplica św. Jana Ewangelisty, sklepienie, mozaiki z czasów papieża Hilarego, V w.
San Stefano Rotondo, wnętrze
Bazylika San Lorenzo fuori le mura, widok kościoła z początku XVII w.

Doniosłym aktem, ważnym dla centralizacji władzy Kościoła na Zachodzie, był wydany przez papieża, nałożony na biskupów zakaz, zabraniający im dziedziczenia tego urzędu i naznaczania swoich następców. Hilary zdecydowanie podkreślał też, podobnie jak jego poprzednik Leon I, niezrozumiały dla innych siedzib biskupich, a przede wszystkim tego w Konstantynopolu, prymat Rzymu nad światem chrześcijańskim. Przejawem tej dominacji miały być również bogato wyposażone rzymskie świątynie, ściągające coraz większą ilość wiernych. W Liber Pontificalis znajdziemy informacje o szczodrości papieża dla ówczesnych kościołów, które wyposażał w kosztowne dary, zarówno naczynia i szaty liturgiczne, jak i różnego typu dekoracje i obiekty kultu.

      Baptysterium San Giovanni in Laterano,
      kaplica św. Jana Ewangelisty - w nadprożu
      napis dedykacyjny papieża Hilarego

Hilary pochodził z Sardynii, a papieżem był siedem lat. Urząd objął po Leonie I i w jego też duchu upływał jego pontyfikat. Był nieprzejednanym przeciwnikiem arianizmu i wszelkich odszczepieństw podważających ustalony na soborze w Nicei w 325 roku dogmat o boskiej i ludzkiej naturze Chrystusa, który wciąż rozbudzał zagorzałe dyskusje na trzech kontynentach. Ale pomimo swego wrogiego nastawienia do innowierców papież zmuszony był do kompromisu, czego przykładem może być wzniesienie w Rzymie kościoła Sant’Agata dei Goti (ok. 470) przeznaczonego dla rezydujących w mieście ariańskich najemników.  Szczególną atencją darzył Hilary św. Jana Ewangelistę, upatrując jego wstawiennictwa w krytycznym momencie swego życia, gdy na soborze w Efezie w 449 roku (tzw. synod zbójecki), jeszcze jako legat papieski, ledwie uszedł z życiem w trakcie zaciekłych dysput teologicznych, które postanowiono rozwiązać zbrojnie. W podzięce za opiekę wybudował dla świętego małą kaplicę, która przylegała do baptysterium San Giovanni in Laterano (św. Jana na Lateranie).  Także dwie inne kaplice, również znajdujące się w tym przybytku, były owocem jego mecenatu. Dzisiaj o jego dotacji świadczy oryginalny napis znajdujący się w nadprożu wejścia do kaplicy św. Jana, informujący, że papież uratowany został dzięki pomocy tego ewangelisty.

Do obiektów nadzorowanych i w dużej mierze finansowanych przez papieża należało oratorium św. Wawrzyńca w kompleksie popadającej w ruinę wielkiej bazyliki cmentarnej San Lorenzo fuori le mura, w którym wybudowano też dwie biblioteki (grecką i łacińską), łaźnię oraz schronisko dla pielgrzymów, a także klasztor pod wezwaniem św. Szczepana.

Według Liber Pontificalis papież pochowany został w bezpośrednim sąsiedztwie św. Wawrzyńca. Wiele wieków później, w 1654 roku, doszło jednak do przeniesienia doczesnych szczątków Hilarego (wyniesionego tymczasem do godności świętego), a właściwie podarowania ich kolejnym kościelnym dygnitarzom, aż wreszcie trafiły do Mario Albricciego, kardynała i właściciela miasteczka Mesagne, zapewne aby podnieść rangę i prestiż siedziby kardynalskiej. Do dziś znajdują się one w tamtejszej bazylice Vergine Samtissima del Carmelo.

    Baptysterium San Giovanni in Laterano,
    kaplica św. Jana Chrzciciela z V w.,
    zmodernizowana w XVIII w.

 

Budowle powstałe w Rzymie za pontyfikatu papieża Hilarego:

Trzy kaplice (oratoria) dobudowane do baptysterium św. Jana na Lateranie

  • Kaplica św. Krzyża (Santa Croce) przeznaczona do przechowywania relikwii św. Krzyża, zdobiona mozaikamiw partii sklepienia i w partii przyokiennej i płytami marmurowymi w partii ścian (opus sectile), wyburzona w XVI wieku. Kronikarze donosili o sylwetkach świętych Piotra, Pawła i obu świętych Janów w partii przyokiennej oraz aniołów niosących krzyż w partii sklepienia.
  • Kaplica św. Jana Chrzciciela (zachowana), zdobiona mozaikami jak poprzednia – w XVIII wieku całkowicie zmodernizowana.
  • Kaplica św. Jana Ewangelisty (zachowana) zdobiona mozaikami z V wieku w partii sklepienia (Baranek Boży w centralnej części) 
  • Kościół San Stefano Rotondo – rozpoczęcie tej znaczącej budowli niektórzy badacze wiążą hipotetycznie z końcem pontyfikatu Hilarego 
  • Z inicjatywy Hilarego w ówczesnej świątyni Sant’Anastasia (dzisiejszy kościół u podnóża Palatynu) powstała mozaikowa dekoracja w absydzie (nieistniejąca)

 

 

Whoops, looks like something went wrong.