Antoniazzo Romano (1430? – 1512?) – wybitny podglądacz wielkich mistrzów

Antoniazzo Romano, freski w kaplicy kardynała Bessariona, bazylika Santi XII Apostoli

Antoniazzo Romano, freski w kaplicy kardynała Bessariona, bazylika Santi XII Apostoli

Jego Madonny o delikatnych rysach i powściągliwej ekspresji do dziś rozczulają swym pięknem. I choć niewiele o nim wiemy, możemy jednoznacznie stwierdzić, że był jednym z najważniejszych rzymskich malarzy wczesnego renesansu. Dzięki swemu talentowi i umiejętności adaptacji nowości artystycznych, które podglądał u wybitnych twórców tego czasu, wyniósł sztukę rzymską na wyżyny. Prace Antoniazza podziwiać można w muzeach całego świata, ale i w samym Wiecznym Mieście pozostawił on po sobie kilka znakomitych dzieł. Na nowo odkryte i w pełni docenione zostały one w trakcie poświęconej artyście rzymskiej wystawy w 2013 roku.

Antoniazzo Romano, freski w kaplicy kardynała Bessariona, bazylika Santi XII Apostoli
Antoniazzo Romano, Madonna z Dzieciątkiem, fresk z kaplicy kardynała Bessariona, bazylika Santi XII Apostoli
Antoniazzo Romano, freski w kaplicy kardynała Bessariona, bazylika Santi XII Apostoli
Antoniazzo Romano, sceny z życia św. Franciszki Rzymskiej, Convento delle Oblate di Tor de Specchi
Antoniazzo Romano, św. Franciszka Rzymska uzdrawiająca chorego, Convento delle Oblate di Tor de Specchi
Antoniazzo Romano, Madonna z Dzieciątkiem między św. Pawłem i św. Franciszkiem, Galleria Nazionale dell'Arte Antica,Palazzo Barberini. zdj. Wikipedia
Antoniazzo Romano, Adoracja Dzieciątka przez św. Andrzeja i św. Wawrzyńca,Galleria Nazionale dell'Arte Antica, Palazzo Barberini,zdj. Wikipedia
Antoniazzo Romano, Madonna z Dzieciątkiem, ołtarz kościoła Santa Maria della Consolazione
Antoniazzo Romano, Madonna z Dzieciątkiem między św. Antonim z Padwy i św. Franciszkiem z Asyżu, kościół Sant’Antonio dei Portoghesi
Antoniazzo Romano, Św. Anna Samotrzeć, kościół San Pietro in Montorio
Antoniazzo Romano, malowidła cyborium, bazylika San Giovanni in Laterano
Antoniazzo Romano, scena Zwiastowania, boczna kaplica w kościele Sant’Onofrio
Antoniazzo Romano, Maria ze sceny Zwiastowania, kościół Sant’Onofrio
Antoniazzo Romano, Legenda św. Krzyża, freski w absydzie bazyliki Santa Croce in Gerusalemme
Antoniazzo Romano, Legenda św. Krzyża, freski w absydzie bazyliki Santa Croce in Gerusalemme, fragment
Antoniazzo Romano, scena Ukrzyżowania, komnata św. Katarzyny,  klasztor dominikanów obok bazyliki Santa Maria sopra Minerva
Antoniazzo Romano, Św. Hieronim, komnata św. Katarzyny, klasztor dominikanów obok bazyliki Santa Maria sopra Minerva
Antoniazzo Romano,  Zwiastowanie, komnata św. Katarzyny, klasztor dominikanów obok bazyliki Santa Maria sopra Minerva
Antoniazzo Romano, Madonna z Dzieciątkiem między świętymi, kościół Santa Maria di Loreto
Antoniazzo Romano, Madonna między świętymi, kościół Santi Vito e Modesto
Antoniazzo Romano, Madonna między św. Pawłem i św. Piotrem, kaplica Santa Croce, bazylika San Pietro in Vaticano, zdj. Wikipedia
Antoniazzo Romano, Zdjęcie z krzyża w towarzystkiewie sióst benedyktynek, kościół Sant'Ambrogio della Massima, zdj. Wikipedia
Antoniazzo Romano, Zwiastowanie Marii (przypisywany również Melozzowi da Forli), kościół Santa Maria ad Martyres (Panteon)
Antoniazzo Romano, Zwiastowanie, bazylika Santa Maria sopra Minerva
Antoniazzo Romano, Madonna z Dzieciątkiem, bazylika Santi XII Apostoli

Jego Madonny o delikatnych rysach i powściągliwej ekspresji do dziś rozczulają swym pięknem. I choć niewiele o nim wiemy, możemy jednoznacznie stwierdzić, że był jednym z najważniejszych rzymskich malarzy wczesnego renesansu. Dzięki swemu talentowi i umiejętności adaptacji nowości artystycznych, które podglądał u wybitnych twórców tego czasu, wyniósł sztukę rzymską na wyżyny. Prace Antoniazza podziwiać można w muzeach całego świata, ale i w samym Wiecznym Mieście pozostawił on po sobie kilka znakomitych dzieł. Na nowo odkryte i w pełni docenione zostały one w trakcie poświęconej artyście rzymskiej wystawy w 2013 roku.

      Antoniazzo Romano, scena Ukrzyżowania, komnata
      św. Katarzyny, klasztor dominikanów obok bazyliki
      Santa Maria sopra Minerva


Nie wiemy, gdzie się urodził, i domyślamy się jedynie, że miało to miejsce między 1430 a 1435 rokiem. W Rzymie spotykamy się z nim, gdy jest już malarzem dojrzałym. Pierwsza pewna wzmianka o Antoniazzu datowana jest na rok 1464, gdy wraz z Melozzem da Forli rozpoczął on pracę przy dekoracji kaplicy kardynała Bessariona w bazylice Santi XII Apostoli. Cztery lata później został zatrudniony w znajdującym się nieopodal klasztorze sióstr oblatek w celu wykonania nader bogatego cyklu poświęconego lokalnej świętej – Franciszce Rzymskiej (Francesca Romana). Należy tutaj dodać, że w tym czasie w mieście nad Tybrem nie pracowali twórcy o znaczącej randze, którzy reprezentowaliby nowy styl zwany renesansem. Sztuka rzymska wciąż zanurzona była w późnym gotyku z charakterystycznym dla niego złotym tłem, hieratyczną perspektywą i wolno stojącymi, statycznymi postaciami. To wówczas jednak dwór papieski ściągał znakomitych artystów z całej Italii, powierzając im dekorację apartamentów papieskich i pomieszczeń sakralnych, a prywatni zleceniodawcy ozdobę tworzonych przez nich kaplic pośmiertnych. I to takim artystom jak Melozzo da Forli, Benozzo Gozzoli, Pinturicchio czy Perugino przyglądał się z uwagą Antoniazzo. Podpatrywał ich sposób malowania, jak również stosowaną w ich dziełach perspektywę, barwy, ekspresję i ruch. Wiele zaczerpnął też od przybyłego do Rzymu Piera della Franceski. W latach siedemdziesiątych, choć nie był już człowiekiem najmłodszym, jego sztuka weszła na nowe tory. Wraz z Ghirlandaiem i Melozzem da Forli został zatrudniony do dekoracji wnętrz pałacu Apostolskiego. Natomiast wraz z Peruginem dekorował wnętrze kaplicy Sykstyńskiej. I to dekada lat osiemdziesiątych okazała się okresem najbardziej twórczym, gdy wykonywane przez niego prace, mimo że nadal proste w kreowaniu przestrzeni i kompozycji, zaludniły postacie o realistycznych, często portretowych rysach, pełne życia i emocji.
Ostatnim i zapewne przyciągającym największą uwagę dziełem Antoniazza jest Zwiastowanie, w którym malarz wykreował interesującą, przesyconą napięciem scenę zanurzoną we współczesnych mu wydarzeniach.

Ostatnia notatka o artyście datowana jest na 1512 rok, w którym ponownie sporządza swój testament.


Najważniejsze prace Antoniazza Romano w Rzymie:

  •       Freski w kaplicy kardynała Bessariona, wizerunek Madonny z Dzieciątkiem, 1464–1468 – bazylika Santi XII Apostoli
  •       Freski (26 scen) z życia św. Franciszki Rzymskiej, 1468 – Convento delle Oblate di Tor de Specchi
  •     Adoracja Dzieciątka ze św. Andrzejem i św. Wawrzyńcem, Madonna między św. Franciszkiem i św. Pawłem, 1487 – Museo Nazionale d’Arte Antica (Palazzo Barberini)
  •       Madonna z Dzieciątkiem, 1465–1470 – kościół Santa Maria della Consolazione
  •       Madonna ze św. Franciszkiem i św. Antonim – kościół Sant’Antonio dei Portoghesi
  •       Św. Anna Samotrzeć oraz freski nawy głównej (Bóg Ojciec, Salomon i Dawid) – kościół San Pietro  in Montorio
  •       Dekoracje malarskie cyborium – bazylika San Giovanni in Laterano
  •       Legenda św. Krzyża, 1492 – freski w absydzie bazyliki Santa Croce in Gerusalemme
  •       Scena Zwiastowania (trzecia kaplica po prawej) – kościół Sant’Onofrio
  •       Zwiastowanie Marii (przypisywany również Melozzowi da Forli) – kościół Santa Maria ad Martyres     
  •     Freski (Ukrzyżowanie, Zwiastowanie, Św. Onufry i św. Hieronim, Zdjęcie z krzyża, Św. Jan Chrzciciel) w powstałej w 1637 r. Komnacie św. Katarzyny – pomieszczeniu klasztoru dominikanów, pierwotnie w transepcie bazyliki Santa Maria sopra Minerva
  •     Freski ukazujące historię szpitala i sceny z życia papieża Sykstusa IV – Ospedale San Spirito (praca wykonana wraz z innymi artystami)
  •       Ołtarz główny (Madonna między świętymi) – kościół Santa Maria di Loreto (przypisywany)
  •       Madonna między świętymi – kościół Santi Vito e Modesto
  •       Zdjęcie z krzyża w otoczeniu sióstr benedyktynek – refektarz kościoła Sant’Ambrogio della Massima
  •       Zwiastowanie, 1500 – bazylika Santa Maria sopra Minerva