Kościół Sant’Ivo alla Sapienza – wyrafinowany dowód architektonicznego geniuszu

Sant'Ivo alla Sapienza, dziedziniec dawnego uniwersytetu La Sapienza i fasada kościoła, Francesco Borromini i Giacomo della Porta

Sant'Ivo alla Sapienza, dziedziniec dawnego uniwersytetu La Sapienza i fasada kościoła, Francesco Borromini i Giacomo della Porta

Kościół ten jest jednym z najbardziej zadziwiających dzieł rzymskiego baroku, ale też najśmielszym i najbardziej wyrafinowanym z pomysłów Francesco Borrominiego. Poświęcony jest kilku świętym, ale głównym jest święty Iwo, znawca prawa, żyjący w skrajnej ascezie w Bretanii na przełomie XIII i XIV wieku. Duchowny ten występował w obronie biednych, zarówno przed władzami świeckimi, jak i kościelnymi. Na ołtarze wyniesiony został już w 1347 roku.

Sant'Ivo alla Sapienza, dziedziniec dawnego uniwersytetu La Sapienza i fasada kościoła, Francesco Borromini i Giacomo della Porta
Sant'Ivo alla Sapienza, fasada
Sant'Ivo alla Sapienza, latarnia kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, wnętrze, Francesco Borromini
Sant'Ivo alla Sapienza, widok kopuły, Francesco Borromini
Sant'Ivo alla Sapienza, ołtarz główny z obrazem ukazującym św. Iwona, Pietro da Cortona
Sant'Ivo alla Sapienza, dekoracja kopuły, serafiny i cherubiny wraz z gwiazdami rodu Chigi
Sant'Ivo alla Sapienza, elementy herbu Chigi papieża Aleksandra VII - góry i ośmioboczne gwiazdy
Sant'Ivo alla Sapienza
Sant'Ivo alla Sapienza, serafiny w kopule kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, dziedziniec dawnego uniwersytetu La Sapienza, obecnie siedziba archiwów miejskich
Sant'Ivo alla Sapienza, dawny dziedziniec uniwersytecki, widok od strony kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, fasada wraz z dwoma skrzydłami dawnego uniwersytetu la Sapienza
Sant'Ivo alla Sapienza, elewacja dawnej siedziby uniwersytetu La Sapienza, obecnie archiwa miejskie
Sant'Ivo alla Sapienza, arkady otaczającego kościół zespołu dawnego uniwersytetu La Sapienza
Sant'Ivo alla Sapienza, widok na fasadę kościoła z galerii okalającej kościół dawnego uniwersytetu La Sapienza
Sant'Ivo alla Sapienza, widok dziedzińca dawnego uniwersytetu i górującego nad nim kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, górna część budowli, Francesco Borromini
Sant'Ivo alla Sapienza, widok kopuły kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, kopuła z latarnią
Sant'Ivo alla Sapienza, latarnia kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, latarnia
Sant'Ivo alla Sapienza, widok kopuły kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, sześć gór i ośmioboczna gwiazda - elementy herbu papieża Aleksandra VII Chigi, element flankujący fasadę
Sant'Ivo alla Sapienza, kapitel we wnętrzu kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, wnętrze, widok kopuły
Sant'Ivo alla Sapienza, belkowanie we wnętrzu kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, widok kopuły
Sant'Ivo alla Sapienza, widok wnętrza
Sant'Ivo alla Sapienza, kopuła kościoła
Sant'Ivo alla Sapienza, kopuła

Kościół ten jest jednym z najbardziej zadziwiających dzieł rzymskiego baroku, ale też najśmielszym i najbardziej wyrafinowanym z pomysłów Francesco Borrominiego. Poświęcony jest kilku świętym, ale głównym jest święty Iwo, znawca prawa, żyjący w skrajnej ascezie w Bretanii na przełomie XIII i XIV wieku. Duchowny ten występował w obronie biednych, zarówno przed władzami świeckimi, jak i kościelnymi. Na ołtarze wyniesiony został już w 1347 roku.

      Kościół Sant'Ivo alla Sapienza, kopuła

Ten maleńki, kameralny, typowy dla Borrominiego kościółek powstał w latach 1642–1660 i był kiedyś kaplicą uniwersytecką należącą do dawnego kompleksu uniwersytetu La Sapienza. Jego arkadowe skrzydła okalające wewnętrzny dziedziniec zaprojektował Giacomo della Porta i to do nich dopasowano jakby wyrastającą z dwukondygnacyjnego budynku fasadę kościoła. Borromini osadził na niej pnącą się w górę, niespokojną w swej dynamicznej formie, przeprutą sześcioma oknami kopułę, która na zewnątrz wydaje się jedynie wielobocznym bębnem. Podzielona jest na sześć pól naśladujących plan gwiazdy. Wieńczy ją spiralna latarnia, u której nasady znajduje się jeszcze bardziej wyciągający ją optycznie w górę krzyż.

We wnętrzu Borromini swoim zwyczajem nadał ścianom formy wklęsłe i wypukłe, równocześnie pozostawiając je w bieli, kolorze, który preferował w swych budowlach. Tak było również we wcześniej przez niego   zaprojektowanym kościele San Carlo alle Quattro Fontane. W odróżnieniu od niego Sant’Ivo ma plan sześcioramiennej gwiazdy, której wierzchołki przechodzą naprzemiennie w trapezoidalne i półokrągłe nisze. Wnętrze rozczłonkowane jest korynckimi pilastrami, niszami i absydami, które wieńczy masywne belkowanie i osadzona na nim wspomniana kopuła. Jedynym rzucającym się w oczy barwnym elementem wystroju jest ołtarz główny z obrazem ukazującym świętego Iwona jako obrońcę biednych. Powstał w 1680 roku i jest dziełem Pietro da Cortony.

      Kościół Sant'Ivo alla Sapienza,
      latarnia kościoła

Zarówno wnętrze kościoła, jak i jego fasada dekorowane są sztukateriami i elementami ornamentalnymi przekazującymi konkretny program ideologiczny. Odnosi się on do idei Boskiej Mądrości, a także do zleceniodawców świątyni. Zacznijmy od tej drugiej funkcji. Jednym z ważniejszych elementów dekoracji budowli było uwiecznienie imienia fundatora. W długim procesie powstawania świątyni było ich trzech i wszyscy pozostawili tu swe ślady. Kościół powstał na zlecenie papieża Urbana VIII i pszczoła z rodowego herbu Barberinich jest uabstrakcyjnioną figurą (sześć nóg owada), na której architekt oparł jego plan. Pszczoła pojawia się też w dekoracji ornamentalnej kościoła. Drugim papieżem, który uwiecznił swój wkład, tym razem w proces ukończenia kościoła, był Aleksander VII. Elementy godła rodu Chigich – trzy układające się w stożek góry (monti) i ośmioramienną gwiazdę dojrzymy tym razem bez wielkiego trudu, zarówno na zewnątrz – flankują one bowiem fasadę na wysokości kopuły, jak i w kopule. Układają się w wykonany w stiuku ornament nadokienny, któremu towarzyszą serafiny i cherubiny. Unoszą się one jakby w kierunku latarni, która ongiś wzbogacona była zawieszoną w jej wnętrzu gipsową gołębicą, elementem herbu Pamphilj papieża Innocentego X. Inna gołębica znajduje się na zewnątrz, na zwieńczeniu latarni, a dwie pozostałe na fasadzie, wysoko nad wejściem. Symbolika ta była jednoznacznie związana z cudem Zesłania Ducha Świętego na apostołów (świętem Zielonych Świąt), a tym samym na wszystkich wiernych, który dokonuje się u czaszy kopuły i spływa na nich poprzez cherubinów (symbole Bożej Mądrości) i serafinów (symbole miłości bliźniego). W dniu Zesłania Ducha Świętego Kościół głosił wiernym radosną nowinę mówiącą o zbawieniu. Już od czasów średniowiecza w święto to zrzucano z sufitu kwiaty i wypuszczano gołębie mające symbolizować dary Ducha Świętego. Święto Zesłania Ducha Świętego uważane jest za początek Kościoła opartego na Bożej Mądrości, która dana jest przez Boga wraz z wiarą i tylko przez wiarę jest osiągalna, stojąc w opozycji do wiedzy, którą człowiek jedynie sobie przyswaja w trakcie wieloletnich studiów. Wyraźnie zostało to zaakcentowane w wejściu do zabudowań ówczesnego uniwersytetu La Sapienza, w wygrawerowanych starotestamentowych słowach: INITIUM SAPIENTIAE TIMOR DOMINI (Początkiem wszelkiej wiedzy jest boska bojaźń). Tak więc kościół znajdujący się w kompleksie papieskiego uniwersytetu stał się czysto architektoniczną alegorią Boskiej Mądrości. 

Aż do przeniesienia uniwersytetu w 1935 roku był to kościół uniwersytecki. Dziś okalające go pomieszczenia mieszczą głównie archiwa miejskie. 

Whoops, looks like something went wrong.