Guercino (1591–1666) – krótka kariera papieskiego wybrańca w Rzymie

Guercino, fresk Aurora, Casino Ludovisi

Guercino, fresk Aurora, Casino Ludovisi

Ten samouk, który karierę rozpoczął w Bolonii i szybko stał się jednym z wiodących malarzy tzw. szkoły bolońskiej, doceniony i zauważony został również w Rzymie. Naprawdę nazywał się Giovanni Francesco Barbieri, ale przylgnął do niego przydomek Guercino (zezowaty), ze względu na wadę wzroku, która jednak w żaden sposób nie zniweczyła jego malarskich zdolności. Był ulubionym malarzem papieża bolończyka – Grzegorza XV, który po objęciu tronu Piotrowego w 1621 roku powołał go na swój dwór, podobnie jak swego bratanka – nieodzownego nepota i wielkiego miłośnika sztuki – kardynała Ludovico Ludovisiego, który wykorzystał talent Guercina, zatrudniając go przy dekoracji fundowanych przez siebie obiektów.
Guercino, fresk Aurora, Casino Ludovisi
Guercino, Casino Ludovisi, fresk Aurora
Guercino, Pogrzeb św. Petronelli, Pinacoteca Capitolina
Guercino, Sybilla perska, Pinacoteca Capitolina
Guercino, Kleopatra przed Oktawianem, Pinacoteca Capitolina
Guercino, św. Mateusz z aniołem, Pinacoteca Capitolina
Guercino, Niewierny Tomasz, Pinacoteca Vaticana
Guercino, Św. Maria Magdalena, Pinacoteca Vaticana
Guercino, Pasterze arkadyjscy - Et in Arcadia ego, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Palazzo Barberini
Guercino, portret kardynała Bernardino Spady, Galleria Spada
Guercino, Trójca Przenajświętsza, kościół Santa Maria della Vittoria
Guercino, freski w kopule kościoła Santa Maria della Vittoria
Guercino, Św. Augustyn w otoczeniu świętych, bazylika Sant'Agostino
Guercino, Św. Piotr, Museo Nazionale di Palazzo Venezia
Guercino, Wenus z Amorem, 1632, Accedemia Nazionale di San Luca
Guercino, Casino Ludovisi, Stanza del Caminetto, jedno z  malowideł stropu
Guercino, Casino Ludovisi, Sława w towarzystwie personifikacji Honoru i Cnoty, malowidła I piętra
Guercino, Biczowanie Chrystusa, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Palazzo Barberini
Guercino, Saul zamierzający się na Dawida, 1646, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Palazzo Barberini
Guercino (i warsztat), Święty Łukasz, 1623, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Palazzo Barberini
Ten samouk, który karierę rozpoczął w Bolonii i szybko stał się jednym z wiodących malarzy tzw. szkoły bolońskiej, doceniony i zauważony został również w Rzymie. Naprawdę nazywał się Giovanni Francesco Barbieri, ale przylgnął do niego przydomek Guercino (zezowaty), ze względu na wadę wzroku, która jednak w żaden sposób nie zniweczyła jego malarskich zdolności. Był ulubionym malarzem papieża bolończyka – Grzegorza XV, który po objęciu tronu Piotrowego w 1621 roku powołał go na swój dwór, podobnie jak swego bratanka – nieodzownego nepota i wielkiego miłośnika sztuki – kardynała Ludovico Ludovisiego, który wykorzystał talent Guercina, zatrudniając go przy dekoracji fundowanych przez siebie obiektów.

Za mistrza niedoścignionego uchodził w tym czasie w Rzymie Domenichino. Próba współzawodniczenia z nim zakończyła się sukcesem, gdy Guercino rok po przyjeździe do Wiecznego Miasta zaprezentował swój fresk Aurora (Casino Ludovisi). Klasyczny styl Domenichina przebił w nim Guercino ekspresją, ruchem i doskonałą kolorystyką, a przede wszystkim z umiejętnością wykorzystaną kwadraturą, pozwalającą mu na ekwilibrystyczne wręcz skróty perspektywiczne. Okazał się też godnym konkurentem samego Guido Reniego, który kilka lat wcześniej pracował nad tym samym tematem w Casino dell’Aurora.

Z czasem Guercino stał się jednym z najbardziej znaczących artystów barokowych pierwszej połowy XVII wieku, autorem fresków, obrazów ołtarzowych, dzieł kameralnych i rysunków.  Mistrzostwem wykazać mógł się przy malowaniu monumentalnego obrazu ukazującego składanie do grobu ciała córki św. Piotra – św.  Petroneli. Obraz ten, przeznaczony początkowo dla ozdoby bazyliki św. Piotra (San Pietro in Vaticano) i wykonany na zlecenie Grzegorza XV, obecnie znajduje się w zbiorach Muzeów Kapitolińskich.

Początkowo obrazy Guercina oparte były na zdecydowanych kontrastach światłocieniowych. Jednak po przyjeździe do Rzymu jego styl zmienił się – dominować zaczęła harmonijna, wenecka wręcz kolorystyka, którą uzupełniał perfekcyjny rysunek.

Niestety, po krótkim pontyfikacie Grzegorza XV gwiazda Guercina zgasła, a zlecenia przestały napływać. Proceder utraty zleceń przez faworytów papieskich w momencie śmierci patrona był czymś zwyczajnym, tak więc   kolejny papież, Urban VIII, podobnie jak jego poprzednik otoczył się nie tylko nowymi urzędnikami, nepotami, ale też artystami, którzy wyznaczać mieli nowy kierunek jego pontyfikatu, również w wymiarze artystycznym. W tej sytuacji, w 1623, czyli roku wyboru nowego papieża, Guercino opuścił Rzym i zajął się handlem obrazami, organizując międzynarodową sieć wysyłkową. Jego warsztat na masową skalę produkował zarówno obrazy ołtarzowe, jak i te przeznaczone do prywatnej kontemplacji. Nie oznaczało to, że prywatni rzymscy zleceniodawcy nie zamawiali już u niego dzieł czy portretów, niemniej patronatem papieskim już się nie cieszył. Jego miejsce przy nowym biskupie Rzymu zajął młody Pietro da Cortona, który naznaczyć miał zaiste nowy kierunek w sztuce.

 

Najcenniejsze dzieła Guercina w Rzymie:

Galleria Doria Pamphilj

    Guercino,
    Kleopatra przed Oktawianem,
    Pinacoteca Capitolina

  • Erminia odnajduje rannego Tankreda (1618) – ten piękny barokowy obraz ukazujący epizod z Jerozolimy wyzwolonej Torquata Tassa namalowany został przez artystę przed przybyciem do Rzymu; charakteryzuje się silnymi efektami światłocieniowymi i typowym dla tego czasu patosem i dramatyzmem.
  • Męczeństwo św. Agnieszki (1653)

    Musei Capitolini – Pinacoteka Capitolina

  • Pogrzeb św. Petroneli (1623)
  • Sybilla perska (ok. 1647)
  • Kleopatra przed Oktawianem (1640)
  • Święty Mateusz  z aniołem (ok. 1623)

Casino Ludovisi

    Guercino, Sybilla perska,
    Pinacoteca Capitolina

  • Freski w salach parteru i pierwszego piętra (1622)

Galleria Borghese

  • Powrót syna marnotrawnego (1628) – jedna z wielu wersji tematu nader często podejmowanego przez malarza

Musei Vaticani-Pinacoteca Vaticana

Galleria Nazionale d’Arte Antica, Palazzo Barberini

  • Pasterze arkadyjscy – Et in Arcadia ego (1618-1622)
  • Biczowanie Chrystusa (1657)
  • Saul zamierzający się na Dawida
  • Święty Łukasz (ok.1623)

Galleria Spada

    Guercino, Św. Maria Magdalena,
    Pinacoteca Vaticana

  • Śmierć Dydony (1631)
  • Portret kardynała Bernardino Spady
  • Św. Maria Magdalena pokutująca

Kościół Santa Maria della Vittoria

  • Trójca Przenajświętsza
  • Freski w kopule kościoła

Kościół Sant’Agostino

  • Święty Augustyn w otoczeniu świętych

Kościół San Pietro in Vincoli

  • Święta Małgorzata