Piazza Navona – od stadionu do reprezentacyjnego papieskiego salonu

Piazza Navona, Gaspar van Wittel (Vanvitelli), 1699, Museo Thyssen-Bornemisza, zdj. Wikipedia

Piazza Navona, Gaspar van Wittel (Vanvitelli), 1699, Museo Thyssen-Bornemisza, zdj. Wikipedia

Dzisiaj jest to jedno z najbardziej popularnych turystycznych miejsc w Rzymie, tętniący życiem salon o teatralnym wręcz wyglądzie, którego nie powinien pominąć nikt, kto chce zanurzyć się w barokowej atmosferze miasta. A przecież kiedyś był tu stadion. Później na ruinach jego trybun zaczęły wyrastać domostwa, a arena stała się gwarnym placem targowym, pełnym drobnych sprzedawców, kuglarzy i złodziei. W XVII wieku plac gruntownie zmodernizowano i z hałaśliwego targowiska uczyniono reprezentacyjny plac, ale wciąż ma on coś w sobie z tej dawnej średniowiecznej atmosfery.

Piazza Navona, Gaspar van Wittel (Vanvitelli), 1699, Museo Thyssen-Bornemisza, zdj. Wikipedia
Piazza Navona
Piazza Navona, widok z okien  Palazzo Pamphilj
Fontanna Czterech Rzek (Fontana dei Quattro Fiumi), Gian Lorenzo Bernini
Piazza Navona, Fontana del Nettuno
Piazza Navona, Fontana del Moro, w tle kościół Nostra Signora del Sacro Cuore
Piazza Navona, fasada kościoła Sant'Agnese in Agone
Palazzo Pamphilj, w tle kościół Sant'Agnese in Agone
Piazza Navona, Fontanna Czterech Rzek (Fontana dei Quattro Fiumi)
Palazzo Pamphilj przy Piazza Navona
Piazza Navona, widok placu przed powstaniem fontanny Czterech Rzek, Museo di Roma, Palazzo Braschi
Piazza Navona
Piazza Navona

Dzisiaj jest to jedno z najbardziej popularnych turystycznych miejsc w Rzymie, tętniący życiem salon o teatralnym wręcz wyglądzie, którego nie powinien pominąć nikt, kto chce zanurzyć się w barokowej atmosferze miasta. A przecież kiedyś był tu stadion. Później na ruinach jego trybun zaczęły wyrastać domostwa, a arena stała się gwarnym placem targowym, pełnym drobnych sprzedawców, kuglarzy i złodziei. W XVII wieku plac gruntownie zmodernizowano i z hałaśliwego targowiska uczyniono reprezentacyjny plac, ale wciąż ma on coś w sobie z tej dawnej średniowiecznej atmosfery.

      Piazza Navona, widok z okien Palazzo Pamphilj

Na pozostałościach dawnego starożytnego stadionu Domicjana z czasem pojawiły się domy, a nawet dwa oratoria – jedno z nich poświęcone było św. Agnieszce, ważnej dla Rzymian wczesnochrześcijańskiej męczenniczce, która tutaj ponoć dokonała swego żywota. W XV wieku przeniesiono w to miejsce targowisko, a w 1470 roku Antonio Pamphilj zakupił trzy budynki w południowo-zachodniej części placu, który niebawem został wybrukowany, a na jego południowo-wschodnim krańcu stanął mały kościół Nostra Signora del Sacro Cuore – parafia zamieszkałych w Rzymie Hiszpanów.  W połowie XVII wieku powstał tu, dominujący nad placem, wspaniały pałac rodu Pamphilj – Palazzo Pamphilj.  Wiązało się to z wyborem na papieża Giovanniego Battisty Pamphilja, który przybrał imię Innocenty X. To on, a jak twierdzą inni, jego ambitna szwagierka Olimpia Maidalchini, która dość miała targowego hałasu i nieporządku nielicującego z rezydencją rodu, postanowili stworzyć w tym miejscu coś na miarę starożytnych cesarzy – istne forum Pamphilj. Francesco Borromini doprowadził wodę do placu, a z dawnego cyrku Maksencjusza przywieziono egipski obelisk, na którego szczycie umieszczono gołębia z gałązką oliwną – herb rodu Pamphilj. Wokół niego powstało założenie rzeźbiarskie godne cesarzy, czyli Fontana dei Quattro Fiumi (fontanna Czterech Rzek) – jedno z najwybitniejszych kreacji rzeźbiarskich Gian Lorenzo Berniniego. Plac zdobią jeszcze dwie inne fontanny: Fontana del Moro i Fontana del Nettuno.

Na obrazach i starych rycinach widzimy Piazza Navona wypełniony wodą. Pomysł ten zainicjował papież, aby udobruchać lud Rzymu, niezadowolony z podniesienia podatków, a tym samym dostarczyć mu rozrywki w iście cesarskim stylu. Czyniono tak w miesiącu sierpniu – okresie największych upałów, ku uciesze gawiedzi, ale też arystokracji, z przyjemnością przemierzającej karetami zapełniony wodą akwen. Tradycja ta przetrwała aż do XIX wieku. Plac służył też przez wieki jako miejsce różnego rodzaju uroczystości i celebracji świąt, gdyż dzięki swej wielkości mógł pomieścić skupisko dużej liczby ludzi.

W momencie śmierci papieża Innocentego X w 1655 roku projekt forum Pamphilj był niedokończony, brakowało głównego elementu – kościoła Sant’Agnese in Agone, miejsca spoczynku papieża. Jego budowa ciągnęła się jeszcze wiele dziesięcioleci.