Forum Augusta – kompleks ku czci religijnej i własnej

Świątynia Marsa Mściciela, Forum Augusta

Świątynia Marsa Mściciela, Forum Augusta

Idąc za przykładem swego poprzednika Juliusza Cezara, który dla uczczenia zwycięstwa nad Pompejuszem Wielkim wzniósł świątynię Wenus Gentrix, również Oktawian August, wyruszając na bitwę pod Filippi w 42 roku p.n.e., przysiągł bogu wojny Marsowi, że w wypadku zwycięstwa nad zabójcami swego przybranego ojca (Cezara) wystawi mu wspaniałą świątynię. Jak obiecał, tak też uczynił.

Świątynia Marsa Mściciela, Forum Augusta
Kariatyda i medalion z kolumnady Forum Augusta, Museo dei Fori Imperiali
Forum Augusta, plan, zdj. Wikipedia, autor Cassius Ahenobarbus
Forum Augusta, świątynia Marsa Mściciela
Pozostałości Forum Augusta
Forum Augusta, mur oddzielający forum od Suburry (od strony Suburry)
Forum Augusta, fragmenty dekoracji architektonicznej, Museo dei Fori Imperiali
Forum Augusta, fragment dekoracji architektonicznej, Museo dei Fori Imperiali
Starożytne fora w Rzymie
Forum Augusta, mur i główne wejście do Suburry
Forum Augusta, fragment dekoracji architrawu świątyni Marsa Mściciela, Museo dei Fori Imperiali
Kapitel z kolumny należącej do świątyni Marsa Mściciela na Forum Augusta, Museo dei Fori Imperiali.

Idąc za przykładem swego poprzednika Juliusza Cezara, który dla uczczenia zwycięstwa nad Pompejuszem Wielkim wzniósł świątynię Wenus Gentrix, również Oktawian August, wyruszając na bitwę pod Filippi w 42 roku p.n.e., przysiągł bogu wojny Marsowi, że w wypadku zwycięstwa nad zabójcami swego przybranego ojca (Cezara) wystawi mu wspaniałą świątynię. Jak obiecał, tak też uczynił.

    Forum Augusta, plan, zdj. Wikipedia,
    autor Cassius Ahenobarbus

Po zakupieniu gruntu leżącego na północny wschód od forum Cezara nakazał zaprojektować nowy kompleks, którego budowę rozpoczęto między 30 a 27 rokiem p.n.e. Ukończono go jednak dopiero w 2 roku n.e. (świątynia Marsa była jeszcze niegotowa). Z tej okazji, jak piszą kronikarze, odbyły się uświetniające to wydarzenie igrzyska, w czasie których dla rozbawienia ludu rzymskiego w Circus Flaminius zabito 260 lwów i 36 krokodyli, odbyły się walki gladiatorów oraz inscenizacja bitwy morskiej. 

Forum Augustum służyć miało wielu celom – pierwszorzędnym był ten reprezentacyjny i propagandowy. W 27 roku n.e. Oktawian otrzymał od senatu tytuł Augustus, czyli „pierwszy między równymi”. Stał się tym samym pierwszym rzymskim cesarzem. Pragnął jednak zachować republikańskie pozory, dlatego z jednej strony kreował się na kontynuatora tradycji republiki, wprowadzając równocześnie nowy wątek, już czysto imperatorski. Czuł się bowiem potomkiem i następcą dyktatora Cezara – rzeczywistym, choć zakamuflowanym jedynowładcą.

Oprócz tego forum przeznaczone było dla celów religijnych, państwowych oraz sądowniczych. Tu obradowano w sprawach wojny i przyznawanych triumfów, tu pouczano młodocianych rzymian o ich obowiązkach przed dostąpieniem godności założenia togi, czyli wejścia de facto w dorosłe życie.

      Forum Augusta, świątynia Marsa Mściciela

 

Forum – o rozmiarach 125 na 118 metrów – od północy odgrodzone zostało od tzw. Suburry, czyli gęsto zaludnionej dzielnicy biedaków, do dziś zachowanym (ongiś 33-metrowym) murem.  Stanowił on skuteczną zaporę nie tylko przed chaotycznie zbudowanymi, drewnianymi czynszówkami, ale też często wybuchającymi tam pożarami. Głównym obiektem kompleksu stała się świątynia poświęcona Marsowi Mścicielowi (Ultorowi). Jej front od strony placu zdobił rząd korynckich kolumn, na których spoczywało wysokie belkowanie zdobione naprzemiennie postaciami wolno stojących kariatyd i medalionów z głowami bóstw. 

 

 

      Świątynia Marsa Mściciela, forum Augusta

We wnętrzu znajdowała się cela, a w niej posągi Marsa, Wenus i Amora. Tam też ulokowano, najprawdopodobniej w niszach, figury innych czczonych bóstw. Przed świątynią ustawiono gigantyczny posąg samego Augusta stojącego na rydwanie zaprzężonym w konie (kwadryga), ufundowany przez senatorów za publiczne pieniądze. Zdobiąca go inskrypcja odnosiła się do jego pozycji – ojca ojczyzny, a tym samym troskliwego opiekuna. Druga natomiast wyliczała nazwy podbitych ludów, dając tym samym dowód męstwa Augusta i podkreślając dobrobyt, który spłynął na lud rzymski po prowadzonych przez niego wojnach, a tym samym akcentując przewodnią rolę Rzymu w ówczesnym świecie. Rządy Oktawiana jednoznacznie łączono z nadejściem złotego wieku. Nie zapomniano też podkreślić boskiego pochodzenia Augusta poprzez przynależność do rodu Juliuszów, którego legendarnym antenatem był Eneasz, założyciel miasta (syn Wenus). Jego posąg, jak również Romulusa i Remusa oraz innych wielkich protoplastów rzymian, wśród których nie zabrakło wizerunków ważnych postaci czasów republiki, znajdowały się po obydwu stronach placu w części kolumnady zdobionej symetrycznie od zachodu i wschodu eksedrami (według najnowszych badań było ich najpewniej aż cztery!).

 

      Pozostałości forum Augusta

Kolejni cesarze dbali o dobry stan forum, zarządzając jego konserwację. Czasy, które przyszły po nich, doprowadziły jednak do stopniowego zaniedbania i wreszcie ruiny reprezentacyjnego placu. W XVI wieku, za pontyfikatu papieża Piusa V, pozostałości wykorzystano do budowy powstałego tu klasztoru dominikanek i kościoła, resztę użyto jako surowca budowlanego, a przez samo forum wytyczono ulicę.  Dopiero w XIX wieku zaczęto prowadzić na tym terenie badania archeologiczne. Za rządów Benita Mussoliniego zburzono istniejący w tym miejscu kościół i inne narosłe do tego czasu budowle, rozkopano i odkryto teren antycznego forum, zabezpieczono resztki świątyni (trzy kolumny prawej kolumnady, schody, podium i fragment celi) i wybudowano kładkę, pozwalającą na podziwianie antycznych pozostałości. Wykopaliska koncentrowały się jednak na północnej stronie forum, jego południowa część została bowiem zasypana, tworząc tym samym miejsce dla wybudowanej przez Mussoliniego via dell’Impero (dzisiejszej via dei Fori Imperiali).