Porta del Popolo – brama miejska historią i sztuką przeniknięta

Porta del Popolo, widok od strony południowej

Porta del Popolo, widok od strony południowej

Już w czasach antycznych znajdowała się tutaj Porta Flaminia – jedna z osiemnastu bram miejskich, osadzona w okalającym miasto masywnym pierścieniu obronnym, czyli murach aureliańskich. Przez nią wjeżdżali przybysze nadciągający do miasta od strony północnej. Powstała w III wieku naszej ery i w następnych stuleciach była regularnie wzmacniana i ulepszana; z czasem zmieniła się też jej nazwa.
Porta del Popolo, widok od strony południowej
Porta del Popolo od strony północnej
Porta del Popolo, widok od strony północnej, herb rodu Medici (papieża Piusa IV)
Porta del Popolo, widok elewacji północnej
Porta del Popolo, strona północna, posąg św. Pawła, Francesco Mochi
Porta del Popolo, strona północna, posąg św. Piotra, Francesco Mochi
Porta del Popolo, widok na Piazza del Popolo
Porta del Popolo, zwieńczenie bramy - herb papieża Aleksandra VII Chigi inskrypcja przygotowana na wjazd królowej Krystyny
Już w czasach antycznych znajdowała się tutaj Porta Flaminia – jedna z osiemnastu bram miejskich, osadzona w okalającym miasto masywnym pierścieniu obronnym, czyli murach aureliańskich. Przez nią wjeżdżali przybysze nadciągający do miasta od strony północnej. Powstała w III wieku naszej ery i w następnych stuleciach była regularnie wzmacniana i ulepszana; z czasem zmieniła się też jej nazwa.
      Porta del Popolo, strona północna,
      posąg św. Piotra, Francesco Mochi

W czasach nowożytnych, za pontyfikatu papieża Sykstusa IV, nastąpiła jej modernizacja w związku z budową pobliskiego kościoła Santa Maria del Popolo. W następnym, XVI stuleciu, na zlecenie kolejnego papieża, Piusa IV, miał nad nią pracować sam Michał Anioł (Michelangelo Buonarroti), choć przyjmuje się, że zlecenie to nie bardzo mu odpowiadało i ostatecznie scedował je na swego współpracownika Nanniego di Baccio Bigio. Do swego projektu architekt ten wprowadził (po stronie północnej) cztery filary z rozebranej bazyliki konstantyńskiej na Watykanie (San Pietro in Vaticano). Brama miała jeden łuk i zdobiła ją, do dziś widoczna w części środkowej (między rogami obfitości), tablica inskrypcyjna sławiąca dzieło papieża, a u nasady herb rodu Medici (sześć kul), z którego Pius IV się wywodził. Natomiast dość nieudane rzeźby, znajdujące się między środkowymi filarami, postawiono tam w XVII wieku. Przyczyniły się one do upadku renomy jednego z najzdolniejszych rzeźbiarzy tamtych czasów – Francesco Mochiego. Przedstawiają dwóch najważniejszych dla miasta apostołów – świętych Piotra i Pawła, którzy witają przybyszów swymi surowymi spojrzeniami i budzącymi postrach gestami. Początkowo zamierzano wykorzystać je dla dekoracji bazyliki św. Pawła za Murami (San Paolo fuori le mura), ale ponieważ tamtejsi zleceniodawcy nie znaleźli w nich upodobania i nie zapłacili za wykonaną pracę, z pomysłu tego zrezygnowano.

Strona południowa bramy została odnowiona w 1560 roku w stylu manierystycznym przez Jacopo da Vignolę. Natomiast sto lat później, w 1655 roku, z okazji przyjazdu nie byle jakiego gościa – królowej szwedzkiej Krystyny Wazównej, córki zagorzałego wroga Kościoła rzymskiego, króla Gustawa II Adolfa Wazy – dodatkowo ją upiększono. Krystyna nie tylko przeszła na katolicyzm, w czym ówczesny papież Aleksander VII widział wielki sukces zarówno swego pontyfikatu, jak i wiary katolickiej w ogóle, ale jeszcze postanowiła resztę życia spędzić w Rzymie. Papież zatrudnił najlepszego swego architekta, Gian Lorenzo Berniniego, który nie omieszkał uwiecznić tego wydarzenia, jak i też samego papieża, poprzez wyeksponowanie w górnej, centralnej części bramy elementów herbu Chigi – sześciu gór z wieńczącą je ośmioramienną gwiazdą. Poniżej inskrypcji powitalnej FELICI FAUSTOQUE INGRESSUI ANNO DOMINI MDCLV  (Poświęcony Waszemu szczęśliwemu i błogosławionemu wjazdowi w roku 1655) znalazła się girlanda z liści dębu nawiązująca z kolei do herbu Wazów.

Porta del Popolo służyła obronie miasta aż do 1879 roku, kiedy to zlikwidowano podobne do wież, masywne wzmocnienia flankujące główną bramę od strony północnej, a w ich miejscu wzniesiono boczne arkady przejść. O tym informują znajdujące się nad nimi tablice. Dzisiaj brama pomiędzy Piazza del Popolo a Piazza Flaminia wygląda bardziej jak łuk triumfalny niż brama obronna.