Dom Szermierki Morettiego – perła architektury nowoczesnej

Dom Szermierki (Accademia della Scherma), wnętrze, Luigi Moretti, Foro Italico

Dom Szermierki (Accademia della Scherma), wnętrze, Luigi Moretti, Foro Italico

W jednym z odcinków włoska kronika filmowa pokazała, jak w zalanej światłem sali Duce, w mundurze i wysokich butach, walczy na szpady, z jednej strony podziwiany przez faszystowskich notabli, a z drugiej przez szermierzy. Propaganda nie omieszkała zaakcentować przy tym sprawności fizycznej i wszechstronnych umiejętności sportowych wodza narodu. Tak przebiegało, w 1936 roku, uroczyste otwarcie Domu Szermierki (Accademia Fascista di Scherma). Obiekt ten stał się jednak nie tylko miejscem sportowej rywalizacji i symbolem nowego państwa, ale też jednym z najdoskonalszych dzieł architektury ery faszystowskiej.

Dom Szermierki (Accademia della Scherma), wnętrze, Luigi Moretti, Foro Italico
Dom Szermierki (Accademia della Scherma), Luigi Moretti, Foro Italico
Dom Szermierki (Accademia della Scherma), Luigi Moretti, Foro Italico
Luigi Moretti, Accademia della Scherma, wnętrze, Foro Italicointerior
Luigi Moretti, Accademia della Scherma, wnętrze, Foro Italico
Luigi Moretti, Accademia della Scherma, Foro Italico
Accademia della Scherma, tylna strona budynku, Luigi Moretti, Foro Italico
Foro Italico, Casa delle Armi, Luigi Moretti, fasada wschodnia budynku
Foro Italico, Casa delle Armi, plan budowli z lat 30-tych, Luigi Moretti,

W jednym z odcinków włoska kronika filmowa pokazała, jak w zalanej światłem sali Duce, w mundurze i wysokich butach, walczy na szpady, z jednej strony podziwiany przez faszystowskich notabli, a z drugiej przez szermierzy. Propaganda nie omieszkała zaakcentować przy tym sprawności fizycznej i wszechstronnych umiejętności sportowych wodza narodu. Tak przebiegało, w 1936 roku, uroczyste otwarcie Domu Szermierki (Accademia Fascista di Scherma). Obiekt ten stał się jednak nie tylko miejscem sportowej rywalizacji i symbolem nowego państwa, ale też jednym z najdoskonalszych dzieł architektury ery faszystowskiej.

Po Domu Młodzieży Faszystowskiej zrealizowanym na Trastevere budowla ta była drugim dużym zleceniem powierzonym młodemu Luigiemu Morettiemu. Wzniesiono ją na południowo-zachodniej krawędzi Foro Italico (ongiś Foro Mussolini) i wyglądała zupełnie inaczej niż dotychczasowe obiekty tego kompleksu sportowego. We Włoszech po fazie fascynacji formami klasycznymi i monumentalnymi, nawiązującymi do ducha antyku, nadszedł czas na realizacje mające wyrażać ducha faszystowskiego lat trzydziestych. Architektura podporządkowana została funkcji, w racjonalny sposób organizując przestrzeń podzieloną na przylegające do siebie proste i czyste formy, budujące długie, zalane światłem perspektywy. Opierała się na porządku, prawidłowości i powtarzalności elementów. Charakteryzowały ją czytelne zasady – spójność, zwartość i ład. Nie zrezygnowano przy tym ze śnieżnobiałych wykładzin ścian z marmuru karraryjskiego, materiału typowego dla architektury włoskiej, wykorzystując go zarówno na elewacjach, jak i we wnętrzach. Śnieżnobiałe (ongiś) marmury dodawały budowli szlachetności i elegancji, ale też wyraźnej lekkości.

Projektując Dom Szermierki, Moretti świadomie sięgnął po marmur, twierdząc, żekontrast między prostymi, prawie suchymi formami budynku a ciepłem i dworskimi sugestiami szlachetnego kamienia, który go pokrywa, jest bardzo interesujący i ekscytujący”. Twórca ten skontrastował też surowe, pozbawione okien płaszczyzny z płaszczyznami całkowicie przeszklonymi. Okna znajdujące się przy samej podłodze albo pod sufitem w oryginalny sposób oświetlają wnętrze.

Architektura Morettiego jest czysta, powściągliwa, ale przede wszystkim – jak na racjonalistyczny nurt przystało – pozbawiona wszelkich zbytecznych dekoracji bądź form niemających uzasadnienia technicznego. Operuje jasną i czytelną konstrukcją, której podstawą jest mur, filar i strop.



Kompleks zaprojektowany przez Morettiego w 1934 roku, a zrealizowany w roku następnym, składa się z dwóch prostopadłościennych, przylegających do siebie i tworzących literę L brył o łącznej kubaturze trzydziestu tysięcy metrów sześciennych. Znalazły się w nim pomieszczenia biblioteczne, muzeum broni, różnego rodzaju biura, przebieralnie, prysznice, ale przede wszystkim ogromna sala ćwiczeń (25 x 45 m), mogąca pomieścić jednocześnie stu sześćdziesięciu szermierzy. Mogła ona również
służyć za przestrzeń dla – tak ważnych dla faszystów – różnego rodzaju spotkań i uroczystości.

Bryła budowli usytuowanej na tle wzgórza, otoczonej zielenią i wodą (zewnętrzna sadzawka), zarówno oglądana z tyłu, jak i z przodu musi budzić podziw swoją czystością, powściągliwością, ale też klasycznym pięknem. Oddalenie od ulicy stwarza dla niej korzystną perspektywę, konfrontując nas z dziełem niepowtarzalnym w historii włoskiej architektury nowoczesnej.

Swoimi prostymi, ale pełnymi powagi projektami Moretti szybko zdystansował architektów starszego pokolenia, którymi Mussolini do tej pory się otaczał. Stał się nie tylko głównym przedstawicielem jej nowego nurtu, ale też wyrazicielem młodego pokolenia twórców mających za zadanie doprowadzić do artystycznego odrodzenia się Italii pod sztandarami faszystów. Został też architektonicznym faworytem Duce, który najwyraźniej rozumiał, że dokonania Morettiego stanowią punkt zwrotny w architekturze włoskiej. Nie dziwi przeto fakt, że prywatna sala ćwiczeń zbudowana dla Mussoliniego w znajdującym się nieopodal Palazzo delle Terme (basen olimpijski) również została zaprojektowana przez niego.

Po drugiej wojnie światowej Dom Szermierki został porzucony, a następnie poważnie przekształcony. Jego wnętrza służyły jako miejsce przesłuchań i przetrzymywania (w podziemiach) terrorystów w latach osiemdziesiątych, a następnie wykorzystywane były przez rzymskich karabinierów.

Jeszcze kilka lat temu gmach był ruiną, z którą nie wiedziano, co począć. Ostatnio odremontowany, został przeznaczony na cele sportowe.