Papież Aleksander VII (1599–1667) – wielki budowniczy z ołowianą trumną w sypialni

Fabio Chigi otrzymuje kapelusz kardynalski od Innocentego X, Pier Leone Gehzzi, pocz. XVIII w.

Fabio Chigi otrzymuje kapelusz kardynalski od Innocentego X, Pier Leone Gehzzi, pocz. XVIII w.

Konklawe w 1655 roku trwało prawie trzy miesiące i zakończyło się całkowitym zwycięstwem sienieńczyka, który w swej skromności i pokorze, zresztą jako jedyny, nie oddał głosu na samego siebie. W ten sposób następcą Innocentego X na papieskim stolcu został Fabio Chigi, który jako Aleksander VII zasiadał na nim do 1667 roku. Sama uroczystość jego koronacji była, jak na papieskie zwyczaje, nad wyraz skromna.

Fabio Chigi otrzymuje kapelusz kardynalski od Innocentego X, Pier Leone Gehzzi, pocz. XVIII w.
Fabio Chigi otrzymuje kapelusz kardynalski od Innocentego X, fragment, Pier Leone Gehzzi, pocz. XVIII w.
Pomnik nagrobny papieża Aleksandra VII, Gian Lorenzo Bernini, fragment, bazylika San Pietro in Vaticano
Portret papieża Aleksandra VII, warsztat Baciccia, zdj. WIKIPEDIA
Palazzo Chigi przy Piazza Colonna, rezydencja rodu Chigi
Nagrobek papieża Aleksandra VII, Gian Lorenzo Bernini, bazylika San Pietro in Vaticano
Alegorie cnót, nagrobek papieża Aleksandra VII, Gian Lorenzo Bernini, bazylika San Pietro in Vaticano
Kościół Santa Maria del Popolo, wnętrze zmodernizowane przez papieża Aleksandra VII
Kościół Santa Maria del Popolo, kaplica Chigich (Cappella Chigi)
Habakuk, kaplica Chigich, Gian Lorenzo Bernini, bazylika Santa Maria del Popolo
Daniel, kaplica Chigich, Gian Lorenzo Bernini, bazylika Santa Maria del Popolo
Piazza del Popolo
Brama  - Porta del Popolo z herbem papieża Aleksandra VII
Piazza del Popolo, widok ze wzgórza Pincio
Marmurowe popiersie papieża Aleksandra VII, Musei Vaticani
Kardynał Flavio Chigi, Ferdinand Voet, Ariccia, Palazzo Chigi
Obelisk ze słoniem - projekt Gian Lorenzo Bernini, plac przed kościołem Santa Maria sopra Minerva
Kolumnada wokół placu św. Piotra (Piazza di San Pietro), projekt Gian Lorenzo Bernini
Kolumnada według projektu Gian Lorenzo Berniniego, Piazza di San Pietro
Attyka kolumnady Gian Lorenzo Berniniego - posągi świętych i herb papieża Aleksandra VII
Plac św. Piotra, fundacja papieża Aleksandra VII
Kościół Santa Maria della Pace - projekt Pietro da Cortona
Kościół Sant'Ivo alla Sapienza - projekt Francesco Borromini
Popiersie papieża Aleksandra VII, Gian Lorenzo Bernini, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Palazzo Corsini

Konklawe w 1655 roku trwało prawie trzy miesiące i zakończyło się całkowitym zwycięstwem sienieńczyka, który w swej skromności i pokorze, zresztą jako jedyny, nie oddał głosu na samego siebie. W ten sposób następcą Innocentego X na papieskim stolcu został Fabio Chigi, który jako Aleksander VII zasiadał na nim do 1667 roku. Sama uroczystość jego koronacji była, jak na papieskie zwyczaje, nad wyraz skromna.

Spacerując po Rzymie i przyglądając się tamtejszym budowlom, wciąż będziemy natrafiać na jego wspomnienie – wywołuje je często wkomponowany w architekturę motyw sześciu gór (monti) z ośmioramienną gwiazdą – elementy herbu znanego i liczącego się w Rzymie rodu Chigi, z którego papież ten się wywodził. Najdostojniejszym jego reprezentantem był żyjący w XVI wieku Agostino Chigi (Magnifico), bankier i mecenas sztuki.

Skromny, pracowity i bardzo religijny kardynał Chigi dał się poznać jako oddany i nieprzekupny sekretarz papieski Innocentego X i nieprzejednany wróg jego bratowej Olimpii Maidalchini. Jako papież początkowo wydawał się, ku radości rzymian, stanowczym przeciwnikiem nepotyzmu, twierdził bowiem, że jako Fabio Chigi ma wielu krewnych, ale jako papież żadnego. Zaniepokojeni taką sytuacją byli rezydujący w Rzymie ambasadorowie, a nawet kardynałowie, a Hiszpania oburzona niepowołaniem kardynała-bratanka, dla której nominacja taka stwarzałaby możliwości wpływania na papieża, stwierdziła wręcz, że jest to obrazą rodziny królewskiej. Niebawem więc papież mianował na stanowisko nepota papieskiego swego bratanka Flavia; do Rzymu zjechali także ze Sieny brat papieża Mario i bratanek Agostino. Jak się okazało, w swej pustoszącej skarbiec działalności, nabywaniu ziem i budowaniu rezydencji dorównywali oni swoim poprzednikom. Kardynał Flavio Chigi, znany był ze swego zamiłowania do sztuki scenicznej, uważano go też za ówczesnego trendsettera, a także najpiękniejszego i najbardziej eleganckiego kardynała tamtych czasów. To on zapoczątkował w Rzymie modę na luksusowe francuskie powozy. Inną słabością kardynała były romanse, głównie ze śpiewaczkami, stroje oraz wyrafinowana kuchnia. O jego artystycznych upodobaniach świadczą dekoracje sypialni w Palazzo Chigi, gdzie dostojnik ten rezydował – jedne z najwspanialej dekorowanych wnętrz tamtych czasów. Malowidłami o treści mitologiczno-erotycznej ozdobił ją sam Baciccio.

W odróżnieniu od swego nepota papież całe życie borykał się z chorobami, które, jak się wydaje, znacząco wpłynęły na jego ogląd rzeczywistości i przekonanie o znikomości ludzkiego żywota. Symbolem takiej postawy była dekoracja jego skromnego gabinetu – wyrzeźbiona przez Gian Lorenza Berniniego czaszka. Być może też wspomnienie trudności z pochówkiem (nie było do czego złożyć zwłok), jakich był świadkiem w ostatnich chwilach ziemskiego bytowania swego poprzednika, Innocentego X, sprawiło, że w jego sypialni stała, przygotowana z wyprzedzeniem, ołowiana trumna. Aleksander VII pozbył się ponoć wszystkich luksusowych przedmiotów i rozdał pieniądze biednym, a w jego kredensie ułożone były mosiężne sztućce i gliniane talerze.

Jako nuncjusz papieski Fabio Chigi spędził kilka lat w Kolonii, a później w Münster, gdzie brał udział w negocjowaniu warunków pokoju westfalskiego. W tym czasie pisał do swych znajomych humorystyczne wiersze: z dowcipem skarżył się na niekończący się deszcz, czarny chleb, którego – jak twierdził – nie podarowałby nawet żebrakowi, prostą niemiecką kuchnię i na piwo, które nazywał breją.

      Pomnik nagrobny papieża Aleksandra VII,
      Gian Lorenzo Bernini, fragment, bazylika
      San Pietro in Vaticano

W czasie podpisywania pokoju westfalskiego, a także w późniejszych, podważających autorytet Stolicy Apostolskiej, sporów z Francją osobiście doświadczył, że to nie Rzym, lecz Madryt, a przede wszystkim Paryż pełnią funkcję faktycznej stolicy Europy. Być może świadomość ta zaważyła na gigantycznych przedsięwzięciach budowlanych, którym Chigi oddał się już później, w czasie swego pontyfikatu. Pragnął tym sposobem dać dowód potęgi nie tylko Państwa Kościelnego, ale przede wszystkim Kościoła. Rzym miał być miastem pielgrzymów, ale też ośrodkiem kultury i sztuki, kolebką starożytności i centrum tętniącej ideami nowoczesności. Pod tym względem Aleksander VII był kontynuatorem wizji Urbana VIII i, podobnie jak za pontyfikatu tego papieża, głównym artystą i papieskim architektem i tym razem stał się Gian Lorenzo Bernini. Jak feniks z popiołu ożył po nieprzychylnym mu okresie rządów Innocentego X i zagarnął dla siebie całą przestrzeń artystyczną. Papież zasięgał jego rady przy każdym projekcie, darzył go bezgranicznym zaufaniem, czego dowodem było powierzenie mu nadzoru nad pałacami papieskimi, bazyliką św. Piotra (San Pietro in Vaticano) i zamkiem św. Anioła (castel Sant‘Angelo).

Najbardziej spektakularnym dziełem obu wizjonerów była nowa aranżacja placu św. Piotra (Piazza di San Pietro) przed bazyliką watykańską. Notatki papieża ujawniają ich pracę –
wspólnie radzili nad koncepcją projektu i wzajemnie się inspirowali. Nie kto inny jak Bernini był także autorem projektu papieskiego grobowca w bazylice watykańskiej.

Imię Aleksandra VII pozostanie w pamięci rzymian nie tylko dzięki powstałym na jego zamówienie monumentalnym budowlom i założeniom architektonicznym, ale również za sprawą szeroko zakrojonych wtedy prac modernizacyjnych w mieście – nowo wytyczonych ulic i placów Rzymu. To on nadał miastu nowy wymiar, który najlepiej wyczuwa się na Piazza del Popolo, gdyż od tej części miasta papież zaczął swe plany urbanistyczne. Nie bez powodu – ród Chigi związany był bowiem z kościołem Santa Maria del Popolo  poprzez znajdującą się w nim rodzinną kaplicę, a sam Fabio Chigi jeszcze jako kardynał miał tam swoją parafię. Piazza del Popolo była też areną znaczącego triumfu papieża – to tędy, owacyjnie witana, wjechała do Wiecznego Miasta królowa szwedzka Krystyna, która ku radości całego świata katolickiego przeszła na jego wiarę.

Grobowiec papieża Aleksandra VII – pomimo że planowany właściwie od początku pontyfikatu i powierzony Gian Lorenzo Berniniemu, wykonany został wiele lat po jego śmierci, w latach 1671–1678, dzięki wspomnianemu papieskiemu bratankowi, kardynałowi Flavio Chigi. Znajduje się w lewej nawie bazyliki św. Piotra. Wykonany z karraryjskiego marmuru, jaspisu i złoconego brązu, nie jest tak imponujący jak grobowce jego poprzedników. Ustawionemu w dekoracyjnej niszy posągowi klęczącego papieża towarzyszą personifikacje czterech cnót – Caritas (Miłości), Justitia (Sprawiedliwości), Fortitudo (Męstwa) i Prudentia (Roztropności). Całość w przewrotny sposób dopełnia wyłaniająca się z draperii Śmierć z klepsydrą w ręce.

 

Najważniejsze budowle i założenia urbanistyczne powstałe za pontyfikatu Aleksandra VII:

  •     Kolumnada wokół placu św. Piotra (Piazza di San Pietro)
  •     Scala Regia – schody obok bazyliki św. Piotra (San Pietro in Vaticano)
  •     Nowy kształt Piazza del Popolo
  •     Modernizacja bramy miejskiej Porta del Popolo
  •     Arteria prowadząca od placu Weneckiego (Piazza Venezia), obok kościoła Sant’Andrea della Valle, aż do bazyliki św. Piotra na Watykanie
  •     Place przed kościołami Santa Maria sopra Minerva i Sant’Agostino; pierwszy z nich zdobi obelisk ze słoniem  (obelisk Minerveo) zaprojektowany przez Gian Lorenza Berniniego
  •     Gmach uniwersytetu Sapienza i należący do niego kościół Sant’Ivo alla Sapienza – autor Francesco Borromini
  •     Kościół Santa Maria della Pace – autor Pietro da Cortona
  •     Kościół Santa Maria in via Lata
  •     Kościół San Carlo al Corso
  •     Przebudowa pałacu Chigich na Piazza Colonna; nowe dekoracje w siedzibie rodu
  •   Ukończenie przez Gian Lorenza Berniniego dekoracji kaplicy Chigich w kościele Santa Maria del Popolo, przebudowa i modernizacja kościoła



 

Whoops, looks like something went wrong.