Papież Symmach (? – 514) – pasterz kontrowersyjny, acz nieustępliwy

Fasada kościoła San Pancrazio

Fasada kościoła San Pancrazio

W czasach, gdy wyboru papieża dokonywali mieszkańcy Rzymu, często dochodziło do nieporozumień pomiędzy zwolennikami tego czy innego kandydata, podwójnych wyborów i schizm. Niekiedy miesiącami, a nawet latami rywalizujące ze sobą stronnictwa obstawały przy swoim, jedynie słusznym kandydacie. Tak było również w roku 498, gdy wybierano kolejnego biskupa Rzymu.

Fasada kościoła San Pancrazio
Domniemany wizerunek papieża Symmacha, zdj. Wikipedia
Fasada kościoła Santa Croce
Kościół Santa Prisca, widok nawy głównej i bocznej
Fasada kościoła San Sebastiano al catacombe

W czasach, gdy wyboru papieża dokonywali mieszkańcy Rzymu, często dochodziło do nieporozumień pomiędzy zwolennikami tego czy innego kandydata, podwójnych wyborów i schizm. Niekiedy miesiącami, a nawet latami rywalizujące ze sobą stronnictwa obstawały przy swoim, jedynie słusznym kandydacie. Tak było również w roku 498, gdy wybierano kolejnego biskupa Rzymu.

 

      Domniemany wizerunek papieża
      Symmacha, zdj. Wikipedia

Wybór Symmacha na stolec Piotrowy został dokonany tradycyjnie przez reprezentantów społeczności miasta Rzymu (kler, senat, lud) i zatwierdzony przez przedstawiciela ówczesnego władcy Italii – Teodoryka Wielkiego. Jednak stronnictwo sprzyjające cesarzowi Wschodu, Anastazjuszowi, wybrało konkurencyjnego papieża – Wawrzyńca. Sytuacja ta doprowadziła do zamieszek ulicznych i na tyle zaniepokoiła Teodoryka, że zaprosił obu biskupów do Rawenny i zawyrokował, że za prawomocnego następcę św. Piotra powinien być uznany ten, który wybrany został jako pierwszy. Zapewniło to chwilowy spokój, ale w kolejnym roku ponownie doszło do konfliktu między stronnictwami obu biskupów, niepowstrzymujących się od stosowania siły i fałszowania dokumentów, zdrad i intryg. Sytuację pogarszał fakt, że Symmachowi zarzucano nieprawy tryb życia i rozwiązłość, które stały się wręcz przedmiotem obrad zwołanego w 502 roku synodu. Na nim to Symmach stwierdził, że „apostolskie biskupstwo nie może być osądzane przez nikogo”, powołując się przy tym na spreparowane dokumenty (tzw. symmachańskie fałszerstwa), mające na celu udowodnienie, że rzekomo już papież Sylwester I ogłosił cesarzowi Konstantynowi Wielkiemu, że nikt nie ma prawa sądzić samego papieża, gdyż odpowiada on jedynie przed Bogiem. To dawało mu niejako immunitet i prawo do nierespektowania jakichkolwiek zarzutów natury prawnej. Symmach został co prawda na synodzie oczyszczony z zarzutów i ponownie powołany na urząd papieża, ale nieprzychylny tłum nie pozwolił mu pozostać w mieście. I tak Wawrzyniec „panował” na Lateranie, w tamtejszym pałacu biskupim, a Symmach udał się na Watykan, gdzie rozpoczął szeroko zakrojone prace budowlane, w dużej mierze mające sankcjonować jego stanowisko następcy św. Piotra.

Najstarszą rotundę znajdującą się przy bazylice San Pietro in Vaticano przemienił w kaplicę św. Andrzeja, zdobiąc ją wykonanym ze srebra baldachimem. Do istniejącego tam baptysterium dobudował też trzy małe kaplice poświęcone Świętemu Krzyżowi, św. Janowi Ewangeliście i św. Janowi Chrzcicielowi. Nie można nie zauważyć w fundacjach tych podobieństwa do analogicznych kaplic zbudowanych przez poprzedniego papieża Hilarego wokół baptysterium San Giovanni in Laterano. Tym samym stworzył Symmach kompleks alternatywny do laterańskiego. Nie zapomniał też o bazylice św. Piotra, którą nakazał wyłożyć marmurami, a jej atrium uporządkował i zlecił ozdobić portykami dekorowanymi mozaikami i marmurami. Na jego środku postawiono fontannę, a dodatkowym elementem nobilitującym to miejsce były schody powiększone o trakty boczne. Obok nich papież stworzył dwie budowle służące już tylko jemu, tzw. Episkopię, czyli siedzibę biskupią, która de facto stała się zaczynem przyszłego pałacu Apostolskiego, przez kolejne stulecia urastającego do rangi rzeczywistej siedziby papieskiej. Z inicjatywy Symmacha powstał też na wzgórzu Janikulum kościół San Pancrazio (bazylika św. Pankracego za Murami) wraz z towarzyszącymi mu budowlami przeznaczonymi dla zbierających się tam pielgrzymów.

      Kościół Santa Prisca, widok nawy głównej i bocznej

Dopiero w 506 roku sytuacja w Rzymie uspokoiła się. Teodorykowi udało się nakłonić Wawrzyńca do opuszczenia miasta, a Symmach zyskał pełnię władzy.

Po śmierci Symmacha kolejny papież, Feliks IV, wybrany został w dużej mierze przez Teodoryka Wielkiego, który w ten sposób chciał zapobiec następnej dwuwładzy papieskiej.

W pochodzących z tego czasu dokumentach kościelnych (Liber Pontificalis) pojawiają się wzmianki o 28 istniejących w mieście tituli, czyli pierwszych kościołach tytularnych, usytuowanych w różnych punktach Rzymu, głównie w okolicach silnie zaludnionych i biednych. Ich patronami byli na ogół męczennicy związani z miastem (np. św. Pryska, św. Sabina, św. Agnieszka, św. Pudencjana, św. Cecylia). Istniało też wówczas siedem ważnych kościołów pielgrzymkowych (San Pietro in Vaticano, San Paolo fuori le mura, San Lorenzo fuori le mura, San Sebastiano al catacombe, Santa Croce, San Giovanni in Laterano, Santa Maria Maggiore).