Papież Pelagiusz II (?–590) – opiekun potrzebujących i protektor Grzegorza Wielkiego

Mozaika na tęczy z czasów papieża Pelagiusza II, kościół pielgrzymkowy San Lorenzo fuori le mura

Mozaika na tęczy z czasów papieża Pelagiusza II, kościół pielgrzymkowy San Lorenzo fuori le mura

Jego rozpoczęty w 579 roku pontyfikat przypadł na okres szczególnie dla Rzymu trudny. Longobardowie grozili najazdem, a dramatyczne listy, jakie Pelagiusz wysyłał do cesarza rezydującego w Konstantynopolu, pod którego zwierzchnością de facto Rzym się znajdował, zdawały się nie odnosić skutku. Prośby o pomoc skierowane do króla Franków okazały się jeszcze bardziej daremne. Oprócz tego miasto nawiedzały powodzie i wybuchające co i rusz epidemie dżumy.

Mozaika na tęczy z czasów papieża Pelagiusza II, kościół pielgrzymkowy San Lorenzo fuori le mura
Papież Pelagiusz II (ukazany jako fundator kościoła) adorowany przez św. Wawrzyńca, kościół San Lorenzo fuori le mura
Kościół San Lorenzo fuori le mura, część z VI wieku (obecnie prezbiterium)
Kościół San Lorenzo fuori le mura, kapitele z czasów papieża Pelagiusza II

Jego rozpoczęty w 579 roku pontyfikat przypadł na okres szczególnie dla Rzymu trudny. Longobardowie grozili najazdem, a dramatyczne listy, jakie Pelagiusz wysyłał do cesarza rezydującego w Konstantynopolu, pod którego zwierzchnością de facto Rzym się znajdował, zdawały się nie odnosić skutku. Prośby o pomoc skierowane do króla Franków okazały się jeszcze bardziej daremne. Oprócz tego miasto nawiedzały powodzie i wybuchające co i rusz epidemie dżumy.

      Kościół San Lorenzo fuori le mura, kapitele z czasów
      papieża Pelegiusza II

Ale papież, oprócz doraźnej pomocy i opieki nad potrzebującymi, jak również starań o zaopatrzenie ludności w zboże, znalazł też czas i środki, aby Rzym uświetnić nową budowlą. Dawała ona wyraz potrzebie coraz bardziej nasilającego się pielgrzymowania do grobów świętych męczenników, u których wierni poszukiwali pocieszenia i wsparcia w trudnych chwilach. Jednym z takich miejsc był grób św. Wawrzyńca, położony głęboko w labiryncie katakumb przy via Tiburtina. Ciemne, wąskie korytarze, po których w żółwim tempie posuwali się często schorowani, niedołężni pątnicy, wymagały modernizacji i nowej logistyki. Rozwiązaniem był projekt kościoła San Lorenzo fuori le mura (św. Wawrzyńca za Murami), który usytuowano bezpośrednio nad grobem tego cenionego w Rzymie świętego diakona. Wzniesioną budowlę papież nakazał ozdobić i wyposażyć, nie zapominając o własnej osobie. W tęczy kościoła dojrzymy piękną mozaikę z tronującym Chrystusem i świętymi, wśród których widnieje sylwetka Pelagiusza trzymającego w dłoniach model ufundowanej świątyni. W protekcyjny sposób obejmuje go sam jej patron – św. Wawrzyniec.  Z inicjatywy papieża doszło też do powiększenia prezbiterium i podniesienia ołtarza w bazylice watykańskiej (San Pietro in Vaticano), tak aby grób św. Piotra znajdował się tuż nad ołtarzem.

Papież cenił mnichów i chętnie się nimi otaczał, powierzając im funkcje w misjach dyplomatycznych, zarządzaniu miastem i latyfundiami, z których sprowadzano płody rolne. Swój dom przeznaczył na dom starców. Zaproponował też, co w tamtych czasach musiało uchodzić za ideę rewolucyjną, wprowadzenie celibatu wśród księży i nawet wydał odpowiednie przepisy, ale pomysł ten spotkał się z tak silną dezaprobatą kleru, że ostatecznie skończyło się na spisaniu majątków kościelnych celem zabezpieczenia ich przed rodzinami tychże księży. Natomiast do sukcesów papieża zaliczyć można synod w Toledo w 589 roku, na którym wódz Wizygotów Rekkared I odżegnał się od arianizmu, co oznaczało zwycięstwo na Półwyspie Pirenejskim rzymskiej ortodoksji (katolicyzmu) i zacieśnienie więzi hiszpańskich biskupów z papieżem.

Niewątpliwie znaczącą zasługą Pelagiusza było forowanie dyplomatycznej i duchownej kariery swego następcy, przyszłego Grzegorza I, którego już za życia naznaczył na tę funkcję.

Papież Pelagiusz zmarł na dżumę, a jego ciało spoczęło w starej konstantyńskiej bazylice św. Piotra. Od czasu przebudowy tej świątyni nieznane jest jednak jego miejsce spoczynku.